6f/2 (34547)

رفتن به محتوا

6f/2 (34547)

انگیزه و هدف تحقیق:

جامعه اسلامی و انقلابی ما در مسیر رشد و تعالی خود مسئولیت خطیر و مقدس انسان سازی را بر دوش معلمین نهاده است و هزاران خانواده با امید و آرزو و کودکان و نوجوانان خود را در آغوش مدارس می سپارند تا اولیای مدرسه با علم و ایمان دلسوزی به ترتیب و آموزش فرزندانشان بپردازند معلمی که از توانایی های یادگیری آگاهی ندارد و شاید به طور مستمر کودکانی را که رفتارهای ویژه ای از خود نشان می دهند مورد توبیخ قرار دهد و از آنان بخواهد که بیشتر توجه کنند و در حل مسئله پویاتر باشند در جریان این بی توجهی و مورد توبیخ قرار گرفتن توسط معلم باید منتظر بروز ناتوانائی های یادگیری جدیدی باشند. هدف از انجام این تحقیق این است که در مورد یک دانش آموز که دچار ناتوانی در یادگیری است ارزیابی به عمل آید، عواملی را که باعث بروز اختلال در یادگیری او شده شناسایی و به یاری خداوند متعال راه حل های مناسبی برای از بین بردن مشکلات و مشکلی که بر سرراه این دانش آموز قرار داد ارائه شود. و از آنجائی که خداوند متعال عنایت فرمود من توانستم در این راه قدم بردارم و با شناختی که از نظر اخلاقی، شخصیتی، اقتصادی، فرهنگی دانش آموز پیدا کردم در این راه موفق شدم.

مقدمه

شناخت افراد دانش آموز مهمترین ابزار در جهت تثبیت، اصلاح و یا تغییر رفتارهای روزمره آنان به شمار می آید. هر چند شخصیت انسان از پیچیدگی های خاصی برخوردار است که امکان شناخت دقیق و کامل خصوصیات جسمی و روانی آنها را محدود می نماید ولی در حد توانایی خود باید بکوشیم تصویر مناسبی از توانمندی ها در روحیه های فردی ویژه دانش آموز کسب نماییم یا بتوانیم راه را برای برقراری ارتباط سودمند با آنان هموار کنیم و در مسیر تعلیم و تربیت عملی و فعال نقش های ویژه ای اعمال نماییم.

از اصلی ترین رسالت های معلمان بصیر و آگاه در فرایند تعلیم و تربیت توجه به ویژگی های زیستی، شناختی، عاطفی و خانوادگی فراگیران و ثبت چگونگی رفتار تحصیلی ایشان است. معلم دلسوز کلاس ضمن توجه به ویژگی های رفتاری کلیه شاگردان خود به آن دسته از کودکانی که در امر یادگیری با کندی یا ضعف مشهود مواجه هستند توجه خاص مبذول داشته، زمینه تقویت انگیزه و تلاش مستمر و موفقیت آمیز ایشان را فراهم می نماید. کودکان مبتلا به ناتوانی های یادگیری ویزگی های متنوع و گوناگونی از خود ظاهر می کنند. اکثر مشکلات این کودکان در کارهای مربوط به مدرسه از جمله گوش دادن، فکر کردن، صحبت کردن، خواندن، نوشتن، هجی کردن می باشد. در عین حال انواع به خصوص هر نارسایی و درجات مختلف آنها گوناگونی موجود در میان این گروه از کودکان را افزایش می دهد.

شخصیت کودک و نوجوان متاثر از عوامل متعدد رشد می یابد. خانه و مدرسه دو نهاد تربیتی مهم به شمار می آیند.

که در صدر عوامل تاثیر گذار بر روند رشد و تکامل رفتار و منش نوباوگان جامعه قرار دارند. کودک در خانه و در دامان پدر و مادر رشد و نمو می کند و از آنان راه و رسم زندگی را می آموزد. وقتی رهسپار مدرسه می شود تحت تاثیر افکار معلمان و مربیات خود قرار می گیرد. و در عین حال از همسالان خود اطلاعات زیادی کسب می نماید و شخصیت او به تدریج ساخته می شود نظر به اینکه در زندگی روزمره با کودکانی سروکار داریم که به رغم برخوردار بودن از رشد جسمی، اخلاقی عادی در خانواده، برقراری ارتباط با همسالان و دارا بودن هوش عادی، در طول تحصیلات با مشکلات جدی در زمینه های خواندن و نوشتن مواجه هستند. کودکانی که دچار ناتوانی های یادگیری بوده، بیشتر توجه خود را به مسئله خواندن متمرکز می نمایند مشکل عمده این گروه ناتوانی در مهارت های ادراکی حرکتی می باشد.

بسیاری از مبتلا به ناتوانی یادگیری از نظر هوشی و نیز توانایی های ذهنی در سطح مناسبی می باشند. این کودکان در یک چند فرانید اساسی در رابطه با خواندن، درک کردن یا نوشتن دارای اشکال هستند و به شرطی که این مشکلات ناشی از عقب ماندگی های ذهنی، نقص بینایی، نقص حرکتی نباشد علائم این اختلالات ممکن است بصورت های مختلف از قبیل: اختلال در توجه به تفکر ، تکلم، نوشتن باشد.

بیان مسئله

در حال حاضر این نظریه در میان برخی از متخصصان وجود دارد که ناتوانایی های یادگیری به گونه ای با ناتوانی در به جریان اندازی اطلاعات در ارتباط است. برخی دیگر از متخصصان ناتوانی های یادگیری را اختلال در یک یا چند جریان روانی و شناختی و زبانی می دانند گروهی دیگر بر این باورند که ناتوانی های یادگیری به اختلال در ادارات و هماهنگی حرکتی، ادراکی، اختلال بصری ،ادارکی و ضعف حافظه و توجه مربوط می شود و کودکان مبتلا به ناتوانی یادگیری که طبق تخمین های جهانی حدود هشت درصد از کودکان و غالباً پسران را تشکیل می دهند معمولاً پیش از ورود به مدرسه شناخته نمی شوند زیرا این ناتوانایی ها در خواندن، هجی کردن، نوشتن ظهور می یابند. بسیاری از کودکان مبتلا به ناتوانایی یادگیری بی اختیاری از حد نشان می دهند از ان جمله است دشواری در جلوگیری از کارهای حرکتی حواس پرتی و عدم توجه اختلالات کودکان در یادگیری امور اجتماعی و تحلیل ناشی از شناخت در اجرای کارها یا پاسخگویی به سوالها نیز می تواند تا اندازه ای عامل به وجود آورند. ناتوانایی های یادگیری باشد ناتوانی یادگیری دانش آموزان مانند مشکل رفتاری یا اخلاقی آنها علت و انگیزه ای دارد که باید ابتدا عوامل ناتوانی در یادگیری را بشناسیم و آنگاه به رفع مشکل بپردازیم لذا ما به دنبال این سوال هستیم که مسائل و مشکلات ناتوانی در یادگیری کودک مورد نظر ما چیست.

توصیف وضعیت موجود

روز بازگشایی مدارس وقتی مدیر مدرسه لیست دانش آموزان کلاس را به من داد گفت خانم شمس الدین متاسفانه یک دانش آموز دیرآموز داری. من اسامی آنها را خواندم و با صفی منظم همگی به کلاس رفتند با توجه به کوتاهی و بلندی قد، انها را گروه بندی کردم و هرکس در جای مخصوص خود نشست. بعد نوبت به معرفی و آشنایی رسید. با توجه به سخن مدیر مدرسه و گروهبندی کردن بچه ها سه نفری در یک گروه بوند گفتم بچه ها با هم مشورت کنید اسم و فامیل هم دیگر را بپرسید برای خود دوست پیدا کنید بعد من از شما می خواهم خود را معرفی کنید بدین ترتیب اول خودم را معرفی کردم بعد گروهها یک به یک خود را معرفی می کردند تا رسید به گروه گل سرخ که این دانش آموز دیرآموز هم در این گروه قرار گرفته بود گفتم عزیزم اسمت چیست؟ گفت: پزانه بچه ها زدند زیر خنده و هیاهویی در کلاس ایجاد شد بعد بچه ها گفتند خانم اسمش فرزانه است چون درست حرف نمی زند پارسال هم پیش دبستانی نیامده است. و این باعث شد فرزانه دیگر حرف نزند هفته اول گذشت و من بچه ها را گروهبندی کرده بودم و نگاره ها را تدریس می کردم و اگر سوالی هم از گروه فرزانه می پرسیدم او حرفها را جابجایی می گفت و مثل بچه های کوجک حرف می زد به دنبال علت مسئله برآمدم با مطالعه منابع و صحبت با مادرش و مدیر مدرسه دلایل این مشکل را چنین یافتم. که به برخی از آنها اشاره می کنم:

نقش تربیتی و حفاظت مادر

ضربه های روحی در گذشته یا مکان خاص

ترس از معلم، محیط مدرسه

خجالت نشانه ای از احساس حقارت

مشکلات اقتصادی و نداشتن امکان رفاهی

مشکل خانوادگی

زیاده روی محبت مانع رشد و تکامل شخصی طفل می گردد افراد نازپرورده که در محیط خانواده تمام خواسته هایشان انجام می گیرد، در محیط اجتماع انتظار دارند تمام آرزوهای آنان به فوریت برآورده شود. با توجه به شواهدو مدارک بدست آمده می توان گفت فرزانه از نظر خانوادگی دارای مشکل است. به همین دلیل در یادگیری دچار اختلال شده و احساس ناتوانی و عدم سازش با محیط مدرسه را دارد و مشکل او با توجه به صحبت های مادرش گفت من دختر بزرگم که کلاس پنجم بود و از نظر روانی هم مشکل داشت در راه مدرسه به خانه تصادف کرده و فوت شده و همچنین چون من تمام بچه هایم دختر هستند خیلی توجهی به فرزانه نمی کنم و از نظر اقتصادی هم مشکل داریم چون شوهرم کارگر شهرداری است و خودم هم بیکار می باشم و از همان اول با زبان کودکی با فرزانه صحبت کردیم اینطور صحبت می کند. او گفت ما قبلا عشایر کوچ رو بودیم و در روستاهای دور به صورت چادر نشینی زندگی می کردیم که متاسفانه به دلیل خشکسالی های اخیر ناچار شدیم به شهر بیایم و در این شهر ساکن هستیم و همه این مسائل می تواند ضربه های روحی برآن وارد کند. و از نظر ترس از مدرسه هم باید بگویم که از معلمان می ترسد و به خاطر همین پارسال پیش دبستانی نیامده است می گوید معلمان تنبیه می کنند. پس تنبیه از طرف معلم باعث می شود که کودک برای همیشه از دیگر معلمین و مدرسه بترسد و باعث می شود که نتواند توانایی های خود را درجمع نشان دهد. چگونگی برخورد معلم نقش موثری در این گونه ترس ها دارد. که من امسال روز اول با آوردن شکلات به کلاس و با گفتن کلمات عزیزم، جانم، فرزندم ، دخترم وارد شدم و ترس از معلم را در بچه ها از بین بردم. مسئله بعد خجالت نشانه ای از احساس حقارت است. احساس حقارت از ارزیابی نادرست خویش سرچشمه می گیرد این احساس وقتی برای خود پیش می آید که خود را پایین تر از حد مطلوب ببیند و فکر کند که به آن چه که خود را شایسته ی آن میدانسته نرسیده است احساس حقارت به وسیله گروه هم سن، خانواده و جامعه ایجاد می شود و همه این گروه ها نقش مهمی در ایجاد این احساس دارند. وقتی فرد در خانه تحقیر می شود، احساس بی ارزشی می کند برخورد معلمین و همسالان در محیط رقابت آمیز مدرسه مقایسه دانش آموز با یکدیگر، احساس حقارت را سبب می شود در صورتی که این مشکل شش ماه دوام داشته باشد به عنوام یک مسئله قابل بررسی است.
شاهد شماره یک «توصیف وضعیت موجود»
دانش آموز مورد مطالعه ما در دبستان هاجر در کلاس اول مشغول به تحصیل بود این دبستان زیر نظر اداره آموزش و پرورش منطقه ی بردسیر می باشد دارای پنج پایه تحصیلی و کلاس پیش دبستانی است اغلب دانش آموزان از دوره پیش دبستانی با هم بوده اند و معمولاً دوستی و صمیمیت در بین آنها مشهود است. چون در این مدرسه از هر پایه یک کلاس تشکیل می شود دانش آموزان پا به پای هم ارتقای سطح تحصیلی دارند و بدین دلیل غالبا با روحیات و وضعیت تحصیلی یکدیگر آشنایی دارند کلاس اول دارای 24 دانش آموز بود مورد مطالعه ما فرزانه فدائی دختر هفت ساله از هیمن کلاس می باشد. او سبزه رو و از نظر ظاهری هیچ گونه تفاوتی با هم کلاسی های خود ندارد ولی با سپری شدن روزهای اولیه ی تحصیل متوجه شدم (فرزانه) نه تنها از نظر حرف زدن مشکل دارد از نظر نوشتن املا هم مشکل دارد و از نظر خط هم خیلی خوش خط نمی نویسد. پس به دنبال پیدا نمودن مشکل، درصدد جمع آوری اطلاعات برآمده و از افراد مورد نظر که به گونه ای از وضعیت موجود فرزانه آگاهی داشتند کمک خواستم و مصاحبه ای با آنها به عمل آوردم.

شاهد مورد نظر:

دانش آموزان کلاس اول 2- مادر فرزانه 3- مدیر مدرسه 4- مشاهده رفتار توسط خودم 5- مربی بهداشت 6- خود دانش آموز 7- مربی پرورشی

روشهای گرد آوری اطلاعات

در این تحقیق چون قصد آن است که مطالعه درباره خصوصیات و مشخصات یک دانش آموز انجام شود بنابراین از روش مطالعه موردی استفاده شده است. روش جمع آوری اطلاعات برای این تحقیق مصاحبه با خود دانش آموز دوستان دانش آموز، مربیان پرورشی و بهداشت و مدیر مدرسه می باشند و مشاهده ی نمرات املاء

مصاحبه با خود دانش آموز:

نام کودک، تاریخ تولد، کلاس، شغل مادر، تحصیلات مادر، شغل پدر، تحصیلات پدر

آیا پدر و مادر شما با هم زندگی می کنند.

خانه ای که زندگی می کنید متعلق به خودتان است.

اسم دوستانت را بگو

از کدام درس خوشت می آید.

در خانه وقت بیکاری چه کاری می کنی

مصاحبه با مدیر مدرسه

دانش آموز در رعایت مقررات مدرسه کوشا نیست.

والدین او اصلا به مدرسه مراجعه نمی کنند.
مصاحبه با مربی بهداشت

رشد جسمی او طبیعی است.

میزان بینایی و شنوایی او مشکلی ندارد.

بیماری خاصی ندارد.

نظافت را رعایت نمی کند.
مشاهده رفتار توسط معلم

در کارها دقت و تمرکز خاصی ندارد.

در انجام کارها سرعت کافی ندارد.

احساس مسئولیت می کند.

رفتار خشونت آمیز ندارد.

کم تحرک و کم حرف است.

از مدیر مدرسه می ترسد.

در انجام تکالیف اشتباه می کند.

به راحتی منظورش را بیان می کند.

با محبت است.

لکنت زبان ندارد ولی جای حروف را تغییر می دهد.

در خواندن مشکل ندارد در نوشتن مشکل دارد.
هنگامی که به طور قطع و یقین مشکل را احساس کردم و مصاحبه را انجام دادم فهمیدم که فرزانه مشکل خاصی ندارد و از نظر تکلم هم کم کم درست صحبت می کند و فقط باید مشکل املا آن را حل نمود.

تجزیه و تحلیل داده ها

در سال تحصیلی 65-64 در تهران تحقیقی برروی یک دانش آموز دختر کلاس پنجم که دچار ناتوانی در یادگیری می باشد انجام گرفت این دانش آموز در درس املا مشکل داشت و به علت ضعف در این درس دو سال در کلاس سوم مردود شده بود. برای بررسی متخصصان اقداماتی را انجام داده که نتیجه اقدامات چنین می باشد از نظر حواس مختلف به ویژه حس بینایی وشنوایی و هماهنگی های حرکتی طبیعی است از نظر اعمال ریاضی در حد متوسط کلاس خود هست درآزمایش املا مشخص شد که به خاطر سپردن شکل ها و کلمات پشت هم مشکل دارد. تجزیه و تحلیل دیکته ها نشان داد که در حفظ نوشتن یک دست حروف که پشت سر هم قرار گرفته است و یک کلمه را تشکیل می دهد مشکل دارد. با توجه به تجزیه و تحلیلی که از مشاهدات و رفتار کودک و مصاحبه و تست هوشی که بر روی شاگردم فرزانه انجام دادم فهمیدم که مشکل اساسی از نظر هوشی و ذهنی نسبت به کودکان عادی و هم سن خود در حد متوسط خوب می باشد من به مادرش پیشنهاد کردم که ارتباط عاطفی بیشتری با فرزند خود برقرار کنند و به وضعیت آموزشی کودک خود رسیدگی نمایند هر چند که هر دوی آنها (پدر و مادر) فرزانه بی سواد هستند. خانواده دچار مشکل مادی می باشد که این عامل روی کودک تاثیر گذاشته است و با توجه به تست سنجش هوشی که از بچه ها به عمل می آورند به این نتیجه رسیدند که وی عقب مانده ذهنی نیست بلکه مشکل او کمبود وقت و توجه می باشد که به دیر آموز مشهور شده است و آن هم با تمرین و آموزش جبرانی حل خواهد شد. به طور کلی بچه هایی که با اختلالات یادگیری مواجه هستند بیشتر از دیگران نیازمند زمان آموزشی و مواد مناسب آموزشی هستند و بیشتر نیازمند تشویق مخصوصاً تشویق مادی می باشند.

ویژگی های راه پیشنهادی برای تغییر داده ها

گروهبندی کردن دانش آموزان: اصولاً گروهبندی کردن دانش آموزان با توجه به اینکه کتاب فارسی اول تغییر یافته است روش بسیار خوبی برای یادگیری فراگیران می باشد بدین صورت که بچه ها علاقمند می شوند در فعالیت ها شرکت کنند و بتوانند نظر خود را اعلام کنند و ایجاد علاقه، پرورش تفکر، توانایی اظهار نظر ،تقویت قدرت تجربه، ایجاد ارتباط با دیگران را باعث می شود بدین دلیل می گویم که این فرزانه در ابتدا که نمی توانست درست حرف بزند بچه ها خیلی به او توجهی نمی کردند ولی وقتی من در گروه او را به عنوان سرگروه انتخاب کردم و جمع کردن دفترهای دیکته را به او واگذارکردم و همچنین آوردن گچ، پاک کردن تخته و پاسخ دادن سوالات به عنوان سرگروه توانست بیشتر فعالیت کند و خودی نشان دهد و دقت او در گوش دادن و نوشتن املا بیشتر شد و نمراتش نسبت به اول سال تاکنون 100% تغییر کرده است.

احساس مسئولیت: همه ی خانواده ها دوست دارند فرزندانی مسئولیت پذیر داشته باشند از این که کودکان کارهای شخصی خود را با اعتماد به نفس بالایی انجام دهند خرسندند پذیرش مسئولیت ریشه در اعتماد به نفس دارد. کودکانی که رهبر گروه و مبصر کلاس بودن را می پذیرند. از عزت نفس و اعتماد بالایی برخوردارند یکی از وظایف مهم اولیاء و مربیان آموزش، قبول مسئولیت به فرزندان است. مواظبت از اموال و وسایل بازی، کمک به کارهای جزیی در حیاط مدرسه و محیط خانه و غیره موجب تشویق کودک می شود و احساس قبول مسئولیت را در آنها تقویت می کند.

تشویق : تشویق در اصل به معنای به شوق افکندن به کار می رود. تشویق و تنبیه در امر آموزش و پرورش طریقه ای کارساز بوده که از زمان های بسیار قدیم کم و بیش در جهت پیشبرد دانش و فرهنگ از آن استفاده می شده است. اسلام از جمله ادیانی است که بیش از هر چیز به تشویق توجه دارد با توجه به این مطلب می توان گفت که تشویق به موقع می تواند اثر خوبی بر یادگیری دانش آموزان داشته باشد با تجربه های که من کردم فهمیدم که تشویق اگر به صورت مادی (منظورم زبانی نباشد) می تواند اثر بخش باشد بدین صورت که من وقتی دیدم فرزانه نشانه های الفبا را با توجه به شعرهایی که من برای هر نشانه می خوانم او یاد می گیرد و با شوق و علاقه به شعرهای من گوش می کند در موقع املا نوشتن به یاد شعر می افتد و کلمات را صحیح می نویسد. اگر مثلاً از نمره 10 به 15 می رسید من برای جلسه آینده حتماً یک جایزه به او می دادم تا تشویقی باشد برای بهتر شدن او یا اگر به عنوان سرگروه پاسخ سوال را میداد باز هم او را تشویق می کردم و موارد زیاد دیگر….

ارتباط عاطفی با کودک: وقتی فردی مورد محبت اطرافیان قرار می گیرد بهتر می تواند برای نیل به اهداف برنامه ریزی کند، بر تلاش و کوشش خود بیفزاید، اعتماد به نفسش افزایش یابد و پندارهای غلط خود را بزداید. انس و الفتی در بین آنها ایجاد می شود و منجر به یک رابطه عاطفی دو جانبه می شو. رابطه عاطفی عمیق در بین بزرگترها و کودکان، ترس کودکان را از تحقیر و تنبیه از بین می برد برقراری ارتباط عاطفی می تواند ازطریق نگاه محبت آمیز، نوازش، هدیه های مادی یا ارتباط کلامی باشد.

چگونگی اجرای تغییر پیشنهادی

تشویق: بعد از تجزیه و تحلیل اطلاعات به دست آمده از وضعیت فرزانه برای معالجه او «تشویق» را برگزیدم چون به نظر من روحیه لطیف فرزانه را با استفاده از تشویق می توان دگرگون کرد. هنگامی که نسبت به اول سال می تواند درست صحبت کند احتیاج به تشویق ندارد وقتی که نمره دیکته اش از زیر 15 به 17 رسیده احتیاج به تشویق ندارد. شرکت در فعالیت ها، پیشرفت تحصیلی، مسئولیت پذیری همه احتیاج به تشویقی مخصوصاً جایزه های مادی دارد.

گروهبندی و سپردن مسئولیت به دانش آموزان: شاگردان دوست دارند که در انجام کارهای کلاس با یکدیگر و معلم همکاری داشته باشند فرزانه هم از داشتن این خصلت مستثنی نبود. از این خصوصیت او استفاده کرده و مسئولیت های متفاوتی را به وی سپردم اولین مرحله کمک کردن در جمع آوری دفترههای دیکته بود دومین مرحله رهبر گروه بودن در زنگ ورزش، مبصر کلاس شدن، آوردن گچ از دفتر مدرسه، بردن پیغام برای مدیر مدرسه.

شاهد شماره دو «چگونگی نظارت بر راه حل جدید»

از میان راهکارهای ارائه شده راه تشویق و مسئولیت پذیری را مورد ارزیابی قرار دادم چون به نظر می رسد که نتیجه موثرتری را در بر داشته باشد و همچنین رابطه عاطفی عمیق با دانش آموز برقرار کردن می باشد و نتیجه مثبت این راه حل بر اساس ارزشیابی که از فرزانه بعمل آوردم و پیشرفتی که در درس دیکته داشته و مشکل کم رویی و احساس حقارت هم در او از بین رفته چون شاگردان همیشه می گویند خانم ما اصلاً شاگرد تنبل در کلاس نداریم.

بیان پیشنهاد

با توجه به صحبت هایی که با کودک و مادر کودک (منظور فرزانه )است کردم پیشنهاد می شود: والدین بیشتر مراجعه کنند و به وضعیت آموزشی فرزند خود رسیدگی نمایند چون والدین به دلیل تماس منظم و فراوان اولین نفراتی هستند که به نشانه های ناتوانی یادگیری فرزند خود پی می بردند والدین با کودکان برخورد عادی داشته باشند و آنها را به موقع تشویق و در صورت لزوم به مراکز مشاوره و اختلالات یادگیری جهت انجام آزمایشات مراجعه نمایند. برای بهتر شدن وضعیت آموزشی دانش آموزان جبرانی پیشنهاد می شود که در برنامهای آموزش جبرانی که برای کاهش معلولیت ذهنی و سایر معلولیت های کودکان محروم که در محیط های نامساعد رشد کرده اند طراحی شده است شرکت کنند. دانش آموزان مبتلا به ناتوانایی های یادگیری نیازمند تشویق و ترغیب می باشند. و همچنین این گونه افراد بیشتر از دیگران نیازمند امکانات رفاهی، تفریحی، زمان آموزشی بیشتر و امکانات تفریحی هستند.

نتیجه گیری

پس از ارزیابی ارزشیابی این طرح و اطلاعات به دست آمده به این نتیجه رسیدم که به نظر خودم طرحی موفق است این موفقیت را به دلایل زیر می دانم . هم اکنون خوشحالم که توانستم گامی مثبت در جهت آموزش و پرورش نونهالان این مرز و بوم بردارم.

مسئولیت پذیری فرزانه در کلاس زیاد شد

ترس از معلم و کلاس از بین رفت

اعتماد به نفس در وجودش به چشم می خورد

پیشرفت تحصیلی وی بیش از پیش بود.

احساس حقارت در او از بین رفت

منابع و مآخذ

ماهنامه پرورشی تربیت، نشریه ماهانه تربیت

فصلنامه تعلیم و تربیت سال دوازدهم شماره 2

رشد آموزش ابتدایی شماره 3

سیف، علی اکبر. روان شناسی پرورشی

فرقانی رئیسی، شهلا. شناخت مشکلات رفتاری

راهنمای اقدام پژوهی، معلم پژوهنده.

---

برای مشاهده مطالب دیگر کلیک کنید

راهبری نوشته‌ها

gl/l (1115)

رفتن به محتوا

gl/l (1115)

ت)

قوس برقی در سال 1807توسط سرهمفری دیوی کشف شد ولی استفاده از آن در جوشکاری فلزات به یکدیگر هشتاد سال بعد از ین کشف ، یعنی در سال 1881 اتفاق افتاد. فردی به نام آگوست دیمری تنز در ین سال توانست با استفاده از قوس برقی و الکترود ذغالی صفحات نگهدارنده انباره باطری را به هم متصل نمید.بعد از آن یک روسی به نام نیکولاس دی بارنادوس با یک میله کربنی که دسته ی عیق داشت توانست قطعاتی را به هم جوش دهد. وی در سال 1887 اختراع خود را در انگلستان به ثبت رساند.ین قدیمی ترین اختراع به ثبت رسیده در عرصه جوشکاری دستی قوسی برقی می باشد.فریند جوشکاری با الکترود کربنی در سالهی 1880و1890در اروپا و آمریکا رواج داشت ولی استفاده از ولت زیاد (100 تا 300ولت)و آمپر زیاد (600تا 1000آمپر)در ین فریند و فلز جوش حاصله که به علت ناخالصیهای کربنی شکننده بود همه باعث می شد ین فرایند با اقبال صنعت مواجه نشود.

جهش ازا ین مرحله به مرحله فریند جوشکاری با الکترود فلزی در سال 1889 صورت گرفت.درا ین سال یک محقق روس به نام اسلاویانوف و یک آمریکیی به نام چارلز کافین(بنیانگذار شرکت جنرال الکتریک)هرکدام جداگانه توانستند روش استفاده از الکترود فلزی در جوشکاری با قوس برقی را ابداع نمیند.

در آغاز قرن بیستم جوشکاری دستی با قوس برقی مورد قبول صنعت واقع شد. علیرغم یرادهی فراوان(استفاده از مفتول لخت و بدون روکش)مورد استفاده قرار گرفت.در آمریکااز مفتول لخت که داری روکش نازکی از اکسید آهن که ماحصل زنگ خوردگی طبیعی و یا بخاطر پاشیدن عمدی آب بر روی کلافهی مفتول قبل از کشیده شدن نهیی بود استفاده می شد و گاهی ین مفتول لخت با آب آهک آغشته می شد تا در هر دو وضعیت بتواند ثبات قوس برقی را بهتر فراهم آورد.آقی اسکار کجل برگ سوئدی را بید پدر الکترودهی روکش دار مدرن شناخت وی نخستین شخصی بود که مخلوطی از مواد معدنی و آلی را به منظور کنترل قوس برقی و خصوصیات مورد نظر از فلز جوش حاصله با موفقیت به کار برد.وی اختراع خود را در سال 1907 به ثبت رساند.ماشینهی جوشکاری با فعالیت هی فوق الذکر به روند تکاملی خود ادامه می دادند.در سالهی 1880 مجموعه ی از باطری پر شده به عنوان منبع نیرو در ماشین هی جوشکاری به کار گرفته شد.تا ینکه در سال 1907 نخستین دستگاه Generator جوشکاری به بازار آمریکا ک عرضه شد.

جوش کاری با گاز یا شعله

جوشکاری با گاز یا شعله یکی ازاولین روشهی جوشکاری معمول در قطعات آلومینیومی بوده و هنوز هم در کارگاههی کوچک در صنیع ظروف آشپزخانه و دکوراسیون و تعمیرات بکارمیرود. در ین روش فلاکس یا روانساز یا تنه کار بری برطرف کردن لیه اکسیدی بکار میرود.

مزیا:سادگی فریند و ارزانی و قابل حمل و نقل بودن وسیل

محدوده کاربرد:ورقهی نازک 8/0تا 5/1میلیمتر

محدودیتها:باقی ماندن روانساز لابلی درزها و تسریع خوردگی – سرعت کم – منطقه H.A.Zوسیع است .

قطعات بالاتر از 5/2میلیمتر را به دلیل عدم تمرکز شعله و افت حرارت بین روش جوش نمیدهند.

حرارت لازم در ین روش از واکنش شیمییی گاز با اکسیژن بوجود می اید.

حرارت توسط جابجیی و تشعشع به کار منتقل می شود. قدرت جابجیی به فشار گاز و قدرت تشعشع به توان چهارم درجه حرارت شعله بستگی دارد. لذا تغییر اندکی در درجه حرارت شعله می تواند میزان حرارت تشعشعی و شدت آنرا بمقدار زیادی تغییر دهد.درجه حرارت شعله به حرارت ناشی از احتراق و حجم اکسیژن لازم بری احتراق و گرمی ویژه و حجم محصول احتراق(گازهی تولید شده) بستگی دارد. اگر از هوا بری احتراق استفاده شود مقدار ازتی که وارد واکنش سوختن نمی شود قسمتی از حرارت احتراق راجذب کرده و باعث کاهش درجه حرارت شعله می شود.بنابرین تنظیم کامل گاز سوختنی و اکسیژن لازمه یجاد شعله بادرجه حرارت بالاست. گازهی سوختنی نظیر استیلن یا پروپان یا هیدروژن و گاز طبیعی نیز قابل استفاده است که مقدار حرارت احتراق و در نتیجه درجه حرارت شعله نیز متفاوت خواهد بود. در عین حال معمولترین گاز سوختنی گاز استیلن است.

تجهیزات و وسیل اولیه ین روش شامل سیلندر گاز اکسیژن و سیلندر گاز استیلن یا مولد گاز استیلن و رگولاتور تنظیم فشار بری گاز و لوله لاستیکی انتقال دهنده گاز به مشعل و مشعل جوشکاری است.

استیلن با فرمول C2H2 و بوی بد در فشار بالا ناپیدار و قابل انفجار است و نگهداری و حمل و نقل آن نیازبه رعیت و مراقبت بالا دارد.فشار گاز در سیلندر حدود psi 2200است و رگولاتورها ین فشار را تا زیر psi 15 پیین می آورند.و به سمت مشعل هدیت می شود.(در فشارهی بالا یمنی کافی وجود ندارد).توجه به ین نکته نیز ضروری است که اگر بیش از 5 مترمکعب در ساعت ازاستیلن استفاده شود از سیلندر استن بیرون خواند زد که خطرناک است.

بعضی اوقات از مولدهی استیلن بری تولید گاز استفاده می شود. بر اساس ترکیب سنگ کاربید با آب گاز استیلن تولید میشود.

CaC2 + 2 H2O = C2H2 + Ca(OH)2

روش تولید گاز با سنگ کاربید به دو نوع کلی تفسیم میشود.

1-روشی که آب بر روی کاربید ریخته میشود.

2-روشی که کاربید با سطح آب تماس حاصل میکند و باکم و زیاد شده فشار گاز سطح آب در مخزن تغییرمی کند.

رگولاتورها(تنظیم کننده هی فشار) هم داری انواع گوناگونی هستند و بری فشارهی مختلف ورودی و خروجی مختلف طراحی شده اند.رگولاتورها داری دو فشارسنج هستند که یکی فشار داخل مخزن و دیگری فشار گاز خروجی را نشان میدهند. رگولاتورها در دو نوع کلی یک مرحله ی و دو مرحله ی تقسیم میشوند که ین تقسیم بندی همان مکانیزم تقلیل فشار است.

کار مشعل آوردن حجم مناسبی از گاز سوختنی و اکسیژن سپس مخلوط کردن آنها و هدیتشان به سوی نازل است تا شعله مورد نظر را یجاد کند.

اجزا مشعل:

الف-شیرهی تنظیم گاز سوختنی و اکسیژن

ب-دسته مشعل

ج-لوله اختلاط

د-نازل

قابل ذکر ینکه طرحهی مختلفی درقسمت ورودی گاز به لوله اختلاط مشعل وجود دارد تا ماکزیمم حرکت اغتشاشی به مخلوط گازها داده شود و سپس حرکت گاز در ادامه مسیر در ادامه مشعل کندتر شده تا شعله ی آرام بوجود ا ید.

جوش قوس الکتریکی

یکی از متداول ترین روشهای اتصال قطعات کار می باشد، ایجاد قوس الکتریکی عبارت از جریان مداوم الکترون بین دو الکترود و یا الکترود و یا الکترود و کار بوده که در نتیجه آن حرارت تولید می شود. باید توجه داشت که برای برقراری قوس الکتریک بین دو الکترود و یا کار و الکترود وجود هوا و یا یک گاز هادی ضروری است. بطوریکه در شرایط معمولی نمی توان در خلاء جوشکاری نمود.

در قوس الکتریکی گرما و انرژی نورانی در مکانهای مختلف یکسان نبوده بطوریکه تقریباً 43% از حرارت درآند و تقریباً 36% در کاتد و 21% بقیه بصورت قوس ظاهر می شود. دمای حاصله از قوس الکتریکی بنوع الکترودهای آن نیز وابسته است بطوریکه در قوس الکتریکی با الکترودهای ذغالی تا 3200 درجه سانتیگراد در کاتد و تا 3900 در آند حرارت وجود دارد. دمای حاصله در آندو کاتد برای الکترودهای فلزی حدوداً 2400 درجه سانتیگراد تا 2600 درجه تخمین زده شده است. در این شرایط درجه حرارت در مرکز شعله بین 6000 تا 7000 درجه سانتیگراد می باشد از انرژی گرمائی حاصله در حالت فوق فقط 70% تا 60% در قوس الکتریک مشاهده گردیده که صرف ذوب کردن و عمل جوشکاری شده و بقیه آن یعنی 30% تا 40% بصورت تلفات گرمائی به محیط اطراف منتشر می گردد.

طول قوس شعله Arc length بین 8/0 تا 6/0 قطر الکترود می باشد و تقریباً 90% از قطرات مذاب جدا شده از الکترود به حوضچه مذاب وارد می گردد و 10% باطراف پراکنده می گردد. برای ایجاد قوس الکتریکی با ولتاژ کم بین 40 تا 50 ولت در جریان مستقیم و 60 تا 50 ولت در جریان متناوب احتیاج می باشد ولی در هر دو حالت شدت جریان باید بالا باشد نه ولتاژ.

انتخاب صحیح الکترود برای کار

انتخاب صحیح الکترود برای جوشکاری بستگی به نوع قطب و حالت درز جوش دارد مثلاً یک درز V شکل با زاویه کمتر از 40 درجه با ضخامت زیاد حداکثر با قطر اینچ که معادل 2 میلیمتر است برای ردیف اول گرده جوش استفاده می گردد تا کاملاً در عمق جوش نفوذ نماید. ولی چنانچه از الکترود با قطر بیشتر استفاده شود مقداری تفاله در ریشه جوش باقی خواهد ماند. که قدرت و استحکام جوش را تقلیل می دهد.

انتخاب صحیح الکترود( از نظر قطر)

بایستی توجه داشت که همیشه قطر الکترود از ضخامت فلز جوشکاری کمتر باشد هر چند که در بعضی از کارخانجات تولیدی عده ای از جوشکاران الکترود با ضخامت بیشتر از ضخامت فلز را به کار می برند. این عمل بدین جهت است که سرعت کار زیادتر باشد ولی انجام آن احتیاج به مهارت فوق العاده جوشکار دارد. همچنین انتخاب صحیح قطر الکترود بستگی زیاد به نوع قطب ( + یا – ) و حالت درز جوش دارد مثلاً اگر یک درز V شکل با زاویه کمتر از 40 درجه باشد بایستی حداکثر از الکترود با قطر پنج شانزدهم اینچ برای ردیف اول گرده جوش استفاده کرد تا کاملاً بتوان عمق درز را جوش داد. چنانچه از الکترود با قطر زیادتر استفاده شود مقداری تفاله در جوش باقی خواهد ماند که قدرت و استحکام جوش را به طور قابل ملاحظه ای کاهش خواهد داد. در حین جوشکاری گاهی اوقات جرقه هائی به اطراف پخش می شود که دلایل آن چهار مورد زیر است.

1- ایجاد حوزه مغناطیسی و عدم کنترل قوس الکتریکی

2- ازدیاد فاصله الکترود نسبت به سطح کار

3- آمپر بیش از حد یا آمپر بالای غیر ضروری

4- عدم انتخاب قطب صحیح برای جوشکاری

اطلاعات پاکت الکترود

مطابق استاندارد پاکت ها و کارتنهای الکترود بایستی علامت ها و نوشته هائی داشته باشند که حتی المقدور مصرف کننده را در دسترسی به کیفیت مطلوب جوش راهنمائی و یاری نمایند. در روی پاکت الکترود علاوه بر نام کارخانه سازنده , نوع جنس نیز درج می شود که برای مصرف صحیح حائز اهمیت است. هر پاکت الکترود بایستی علاوه بر اسم تجارتی الکترود, طبقه بندی آن الکترود را حداقل طبق یکی از استانداردهای مهم بیان نماید. برای آگاهی از طول زمان ماندگی الکترود در کارخانه, بازار یا انبار و غیره . شماره ساخت یا تاریخ تولید روی پاکت نوشته یا مهر زده می شود. قطر سیم مغزی الکترود مصرف کننده را در کاربرد صحیح آن با توجه به صخامت فلز, زاویه سیار , ترتیب پاس و غیره راهنمایی می کند.

نوع جریان برق از اینکه جریان دائم یا جریان متناوب لازم است( با موتور ژنراتور یا ترانسفورماتور می توان جوش داد) یا هر دو و در جریان دائم نوع اتصال قطبی بایستی یا به عبارت یا علامت روی پاکت درج شود. حالت یا حالاتی از جوشکاری که این الکترود در آن حالت یا حالات مناسب است روی پاکت بیان می شود. درج حدود شدت جریان برق ( بر حسب آمپر ) جهت انتخاب اولیه ( تنظیم دقیق شدت جریان ضمن جوشکاری با توجه به عوامل مختلف انجام می شود) ضروری است. وزن الکترودها یا تعداد الکترود داخل هر بسته روی پاکت یا بر چسب آن درج می شود. نوشتن مواردی که در بالا به آن اشاره شد, روی پاکت مطابق بیشتر استانداردها اجباری است. همچنین خواص مکانیکی و شیمیائی , وضعیت ذوب و کیفیت قوی, نحوه نگهداری و انبار کردن, درجه حرارت خشک کردن, مواد استعمال بخصوص و پاره ای توصیه های دیگر در روی پاکت برای آگاهی مصرف کننده چاپ شده و یا مهر زده می شود.

انواع الکترودها

الکترودهائی که در جوش اتصال فولاد به کار برده می شوند مفتولهای مغزی با آلیاژ یا بدون آلیاژ دارند که جریان جوش را هدایت می کند. شعله برق بین قطعه کار و سرآزاد الکترود می سوزد و الکترود به عنوان یک ماده اضافی ذوب می شود. الکترودهای نرم شده دارای علائم اختصاری بوده ( دین 1913 ) که روی بسته بندی آنها نوشته شده است. علائم اختصاری تمام نکات مهمی که در به کار بردن آن الکترود باید مراعات شوند نشان می دهند.

مشخصات الکترودها

در جوشکاری مشخصات الکترودها با یک سری اعداد مشخص می گردند. اعداد مشخصه به ترتیب زیر می باشد.

E 60 10

E = جریان برق

60 = کشش گرده جوش بر حسب پاوند بر اینچ مربع

1 = حالات مختلف جوشکار ی

0 = نوع جریان می باشد.

علامت اول

در علائم الکترود بالا E مشخص می نماید که این الکترود برای جوشکاری برق بوده با استقاده می شود. ( بعضی از الکترودهای پوشش دار هستند که در جوشکاری با اکسی استیلن از آنها استفاده می شوند مانند FC18 ).

در علامت دوم

عدد 6 و 0 یعنی مشخصه فشار کشش گرده جوش بر حسب پاوند بر اینچ مربع بوده بایستی آن را در 1000 ضرب نمود یعنی فشار کشش گرده جوش این نوع الکترود 60000 پاوند بر اینچ مربع است. Kg/mm2

علامت سوم

حالات جوش را مشخص می کند که همیشه این علامت 1 یا 2 یا 3 می باشد. الکترودهائی که علامت سوم آنها 1 باشد در تمام حالات جوشکاری می توان از آنها استفاده کرد. و الکترودهائی که علامت سوم آنها عدد 2 می باشد در حالت سطحی و افقی مورد استفاده قرار می گیرند. الکترودهائی که علامت سوم آنها 3باشد تنها در حالت افقی مورد استفاده قرار می گیرند.

علامت چهارم

خصوصیات ظاهری گرده جوش و نوع جریان را مشخص می نماید که این علائم از 0 شروع و به 6 ختم می گردند.

چنانچه علامت چهارم یا آخر صفر باشد موارد استعمال این الکترودها تنها با جریان مستقیم یا DC و با قطب معکوس می باشد. نفوذ این جوشکاری زیاد و شکل مهره های جوش آن تخت و درجه سختی گرده جوش تقریباً زیاد می باشد.

چنانچه علامت چهارم یک باشد موارد استعمال این الکترود با DC , AC می باشد. شکل ظاهری جوش این الکترود صاف و در شکافها و درزها کمی مقعر و درجه سختی جوش کمی زیادتر از گرده اول است.( AC = جریان متناوب و DC = جریان مستقیم می باشد. )

اگر علامت چهارم 2 باشد موارد استعمال الکترود با AC , DC می باشد.نفوذ جوش متوسط و درجه سختی جوش کمی کمتر از دو گروه قبل می باشد نمای ظاهری آن محدب است.

اگر علامت چهارم 3 باشد این الکترود را می توان با جریان AC متناوب یا جریان مستقیم به کار برد. درجه سختی گرده جوش این الکترود کمتر از دو گرده اول و دوم و کمی بیشتر از گرده سوم می باشد و نیز در دارای قوس الکتریک خیلی آرام و نفوذ کم و شکل مهره های آن در درزهای شکل محدب می باشد.

اگر علامت چهارم 4 باشد این الکترود را می توان با جریان DC , AC به کار برد.
موارد استعمال این الکترود برای شکافهای عمیق یا در جائی که چندین گرده جوش به روی هم لازم است می باشد.

چنانچه علامت آخر 5 باشد مشخصه این علامت این است که فقط جریان DC مورد استفاده قرار می گیرد و موارد استعمال آن در شکافهای باز و عمیق است. درجه سختی گرده جوش این الکترود کم و دارای قوس الکتریکی آرامی است و پوشش شیمیایی آن از گروه پوشش الکترودهای بازی است.

چنانچه علامت آخر 6 باشد. خواص و مشخصه آن مطابق گروه 6 است با این تفاوت که با جریان Ac مورد استفاده قرار می گیرد.
الکترودهای پر مصرف
استاندارد آما 1/421 م ج

رنگ شناسائی : انتها – سورمه ای سیر

الکترود روتیلی روپوش متوسط برای فولادهای ساده در تمام حالات مخصوصاً جوش سربالا و بالاسر و حالات اجباری، دارای اکسید آهن.

دارای گواهی از لویدز ژرمن

جوش دادن با این الکترود بسیار آسان است و سرباره آن بخوبی پاک می شود – قوس آرام دارد – گرده جوش تمیز است و حالات مختلف را با شدت جریان ثابت بخوبی جوش می دهد.

انواع الکترود برای جوشکاری در تمام حالات مخصوصاً سربالا

استاندارد آما 1/421 م ج

استانداردآمریکائی: AWS.E 6013

رنگ شناسائی : انتها – زرد

الکترود با روپوش متوسط روتیلی برای جوشکاری فولادهای معمولی در ساختمان اسکلت های فلزی – خرپاها – پل سازی – در و پنجره سازی – ورق کاری و سایر کارهای آهنی – این الکترود را می توان برای جوشکاری درهمه حالات ( عمودی – افقی – و بالاسر ) استفاده نمود. محل جوش نرم است و بخوبی قابل براده برداری یا چکش کاری می باشد.

دارای گواهی از لویدز ژرمن و دانشکده پلی تکنیک تهران و هنرستان صنعتی تهران.

انواع الکترود مخصوص جوشکاری مخازن – ماشین سازی – پل سازی و کشتی سازی

استاندارد آما 4/1 + 50 ک ج

استانداردآمریکایی: AWS.E 7018/8018

رنگ شناسائی : انتها – نقره ای

الکترود قلیائی برای کارهائی که به جنس جوش فشار زیاد وارد می شود مانند مخازن دیگها – مصارف ماشین سازی – کشتی سازی – پل سازی و بناهای فولادی – قابل کار روی فولادهای ساختمانی ، 33 St ، 34 St ، 42 St ، 50 St ، 52 St ، 60 St ، 70 St و فولادهای دانه ریز با مقاومتهای 50 تا 62 کیلوگرم مثل فولادهای 50 Fb ، 50 Hsb ، 4 Mn 19 ، 5 Mn 17، 39 Bh ، 154 Dillinal ، 50 Aldur ، F 38 Sb ، 6 Fk ، 50 Hoag ، 36 Union ، 36 Bh ورقهای دیگ سازی HIII ، HII ، HI ، ورقهای لوله سازی ، 4/55 St ، 55 St ، 8/45 St ،5/45 St ، 45 St ، 8/35 St ، 35 St ، 4/35 St ، 35 St ، و فولادهای کشتی سازی A . B .C . D .E و فولادهای مقاوم در سرما N 35 TT St ، N 45 TT St ، N 45 TT St ، V 41 TT St ، N 41 TT St ، V 35 TT St و فولادهای مقاوم در کهنگی و سرما.

دارای گواهی از خط آهن دولتی آلمان فدرال و لویدزژرمن برای فولادهای ، 50 St ، 60 St ، 70 St آزمایش شده از طرف اتحادیه مراقبتهای فنی آلمان تا منهای 80 درجه سانتیگراد.

این الکترود با پاشیدن متوسط در همه حالات به آسانی جوش می خورد. فقط الکترودهای خشک مصرف شود. با قوس کوتاه جوشکاری شده و حتی المقدور کمتر نوسان دهند. سربار آن به آسانی پاک می شود. مخصوصاً ثبات فرم آن حتی در حرارتهای کم و تنشهای نامناسب جالب توجه است.

الکترودهای مخصوص رنده های ماشین تراش و صفحه تراش یا فولادهای تنه بر

عملیات حرارتی

الف- تاباندن 5 ساعت در 820 درجه سانتیگراد

ب- آب دادن : حرارت سردکردن 1280 تا 1320 درجه سانتیگراد

وسیله سردکردن : روغن – حمام گرم – هوای خشک فشرده

حرارت حمام کردن : 500 تا 550 درجه سانتیگراد

حرارت رنگ گیری : 560 تا 580 درجه سانتیگراد

نمونه مصرف

رنده صفحه تراش طبق دین 4552 __

ساختمان یک رنده صفحه تراش نوبا :__

این فولاد بهتر از همه است زیرا دارای تمام خواص جوشکاری و آبدهی می باشد.

حتی المقدور از مصرف فولادهائی که بیش از 45/0 % و کمتر از 35/0% کربن دارند اجتناب شود.

طرز کار

الف- گرم کردن سریع 600 تا 700 درجه سانتیگراد

ب- جوش دادن

د- سائیدن مقدماتی ( در صورت تاباندن جهت نرم شدن عملیات براده برداری هم ممکن است)

هـ – آب دادن در حرارت 1280 درجه سانتیگراد ( در روغن )

و- رنگ گیری نیم ساعت در 560 درجه سانتیگراد

ز- به اندازه سائیدن

برای محدود کردن جوش روکشی قطعاتی از مس یا فلزات سبک و همچنین قطعات گرافیت پهلوی آن قرار می دهند. این قطعات کار جوش را آسان کرده و سرعت کار را زیاد می نماید.

قطعات فوق باید طوری باشند که جلوی جریان جوش را نگیرند.برای این منظور یا باید یخ خورده باشند ( 45 درجه ) و یا بین قطعات و قطعه کار 2 تا 3 میلیمتر فاصله باشد.

انتخاب قطر الکترود بسته به سطحی است که باید روکش شود.

آما 1105

رنگ شناسائی : انتها – زرد با خال نقره ای استاندارد

:آمریکائیE FE.5B

مخصوص تهیه و اصلاح لبه های افزارها مثل رنده های ماشین تراش و صفحه تراش.

آما 1105 می تواند در تهیه کارهای نو روی فولادهای ساده و در کارهای اصلاحی روی تمام افزارهای فولاد تندبر روکشی شود.

این الکترود دارای قوس آرام است و آسان هدایت می شود جنس جوش متراکم و بدون خلل و فرج بوده سخت و پر مقاومت می باشد و عملیات حرارتی لازم ندارد ولی به هر صورت با آن عملیات سخت تر خواهد شد.

جنس جوش در هر حال قابل براده برداری نیست و فقط ممکن است با سنگ سمباده سائیده شود. در جوش روکشی به روی فولاد کربن دار وقتی بهترین نتیجه حاصل می شود که به فلز مبنا حداقل حرارت لازم جهت چسبیدن جوش برسد. برای این منظور باید حتی المقدور با جریان کم جوشکاری کرد و الکترود را نوسان نداد. فلز مبنا باید قبلاً در حدود 600 الی 700 درجه سانتیگراد گرم شده باشد و هنگام جوش این حرارت حفظ شود از نظر ترکیبات خاصی که در روپوش وجود دارد با الکترود آسیب دیده نباید جوش داد.

الکترودهای روکش سخت و مقاوم در برابر فرسودگی

رنگ شناسائی : انتها – سبز با خال سفید

الکترود روپوش کلفت اوستنیتی همراه با کرم – نیکل – و مانگانز برای جوشکاری اتصالات عالی و ترک نخور- فولادهای بد جوش یا فولاد ریختگی .جوش روکشی ریل های تراموای سوزن خط آهن – زنجیرهای حرکت تراکتورهای زنجیری و امثال آن – قشر لائی پر مقاومت در روکشهای سخت مخصوصاً قسمتهای فرسوده شونده در فولاد سخت کرم دار مخصوص فولادهای ساده و آلیاژدار با استحکام زیاد- فولادهای احیا شده فولادهای زنگ نزن کرم دار فولادهای مقاوم در پوسته شدن – فولادهای سخت منگنز و فولادهای معمولی.

دارای گواهی از خط آهن آلمان فدرال برای روکشی و جوش دادن فولاد سخت منگنز آما 1090 با قوس آرام ذوب می شود در حال عادی پس از جوشکاری جنس جوش نرم و پر مقاومت است ومی تواند با عملیات سخت کننده سرد تا 400 برینل سخت گردد. جنس جوش به مقدار زیادی زنگ نزن و مقاوم در الکتروشیمی است. تا 800 درجه سانتیگراد سخت است و پوسته نمی کند.

الکترودهای مقاوم در برابر حرارت برای ساختمان تاسیسات نفتی و شیمیائی

آماجی 1248 ن

رنگ شناسی : انتها – سفید با خال آبی

الکترودی است با روپوش قلیائی و با 5/0% کرم و 5/0% مولیبدن مناسب برای کار به روی فولادهای مقاوم در برابر حرارتهای زیاد و عملیات پر فشار مانند ساختمانهای مراکز جدید تاسیسات نفتی و شیمیائی.

دارای گواهی از کارخانه شل هندی. این الکترود جریان آرام و روان دارد سرباره آن آسان پاک می شود و در تمام وضعیت به آسانی کار می کند. درز آن تمیز و خوش منظره است. برای رسیدن به یک جوش بی نقص نباید الکترود را نوسان داد و همچنین باید حتی المقدور طول قوس را کوتاه نگهداشت. فقط باید الکترودهای خشک مصرف کرد. در صورت مرطوب شدن الکترودها باید آنها را دو ساعت در حرارت 150 درجه سانتیگراد خشک کرد و سپس به مصرف رساند.

پیش گرم کردن قطعه کار از 200 تا 300 درجه سانتیگراد و گرم کردن آن برای رفع تنش از 720 تا 750 درجه سانتیگراد توصیه می شود.

رنگ شناسائی : انتها – سفید با خال سفید

استاندارد : آلمانی KB^IS

الکترود قلیائی با روپوش کلفت برای جوشکاری فولادهائی که حداکثر تا 550 درجه سانتیگراد را به طور قائم تحمل می نمایند مانند دیگها- مخزن و لوله ها و فولادهای ریخته گری مخصوص جوشکاری روی فولادهای 17Mn4,19Mn5,15Mo3,HIV و فولاد ریخته گری Gs22Mo4 و فولادهای دانه ریز با مقاومت 50 تا 60 کیلوگرم بر میلی متر مربع آزمایش شده از طرف اتحادیه مراقبتهای فنی آلمان- دفتر آمریکائی و لویدژرمن.

این الکترود دارای قوس آرام و ثابت است. پاشیدن آن بسیار کم می باشد. سرباره در قطعات متوسط به آسانی پاک می شود. منظره گرده جوش تمیز است. اندازه های تا 25/3 میلیمتری آن مخصوص لایه ریز در حالات اجباری درست شده است. این الکترود به طریقه مخصوصی با دو روپوش تهیه گردیده و در تمام حالات به استثنای از بالا به پایین قابل جوشکاری است.

الکترودهای مخصوص جوشکاری سربالا

استاندارد آما 1/322 ن ج

رنگ شناسائی : ندارد

الکترودی است برای جوشکاری در تمام حالات مخصوصاً عمودی سربالا, دارای قابلیت پل زنی خوب, با این الکترود می توان ورقهای نازک را هم بخوبی ورقهای ضخیم جوش داد. درز جوش ریز فلس بوده و بسیار تمیز است. گرده جوش کمی برجسته و بدون اثر سوختگی است. برای جوشکاری تعمیراتی و جوشکاری نوسازی در اطاق کامیون- قطعات اتومبیل – مخازن و ساختمانهای فولادی و ورقهای نازک مناسب است.

برای جوشکاری همیشه طول قوس کوتاه انتخاب کنید. در جوشکاری بالا سر قطر کوچکتری انتخاب نمائید.

استاندارد آما 1/421 م.ج

رنگ شناسائی انتها : زرد با خال قرم

ز استاندارد : آمریکائی E 6013

الکترود با روپوش متوسط تیتانی برای جوش اتصالی در ساختمانهای فولادی ماشین سازی- واگن سازی- دیگ و مخزن سازی – کشتی سازی – درزهای لب به لب و گلوئی روی فولادهای ساده st33 , st34 , st33 , st37 , st43 , st52 و فولادهای لوله سازی 35 st , st35/4 , st35/8 , st45 , st45/4 , st45/8 , st55 , st55/4 و فولاد دیگ سازی HIII, HII, HI و فولاد کشتی سازی A, B,C و فولادهای طبق دین 1623 و فولاد رخته گری.

دارای گواهی از خط آهن آلمان فدرال تا 52 st – لویدز ژرمن – آزمایش ده از طرف اتحادیه مراقبتهای فنی آلمان.

این الکترود به آسانی روشن می شود.پاشیدن کم دارد- در همه حالات جوش می دهد و سرباره آن به آسانی جدا می گردد.

انواع قوس ها در جوشکاری با قوس الکتریک:

تهیه قوس الکتریک به دو صورت با الکترودهای مصرفی و یا با الکترودهای غیر مصرفی مثلاً الکترودهای ذغالی و تنگستنی انجام می گیرد.

قوس الکتریک را می توان هم با جریان مستقیم و هم با جریان متناوب ایجاد کرد. ولی عملاً دیده می شود که جوشکاری با جریان مستقیم راحت تر و بهتر انجام می گیرد.

جنس الکترودها در جوشکاری با قوس الکتریک :

چنانچه الکترود از نوع غیر مصرفی باشد الکترود از کربن – گرافیت یا تنگستن اختیار می گردد. الکترودهای کربنی یا گرافیتی مورد استعمالشان فقط در جوشکاری با جریان مستقیم می باشد در حالیکه الکترودهای غیر مصرفی از فلزتنگستن یا ولفرام را می توان برای هر دو نوع جریان بکار برد

. جنس الکترودها بر حسب موارد کاربردشان از مواد گوناگونی ساخته شد و معمولاً شامل تقسیم بندی زیر می باشد:

1- فولاد نرم

2- فولاد پر کربن

3- فولاد آلیاژی مخصوص

4- الکترود چدن

5- فلزات غیر آهنی

در مورد فلزات غیرآهنی از الکترودها و آلیاژهای مانند مس – آلومینیوم – آب نقره برنج و برنز می توان نام برد.

ترکیب شیمیایی روپوش الکترودها

روپوش الکترودهای فلزی از مواردی مانند آهک یا اکسید کلسیم CaO فلوئور کلسیم F2Ca – اکسید سدیم Na2O – تیتان یا تیتانیمTi – سلولز روتایل – اجسام الیافی مانند آسبست – خاک رس- سیلیسیمSi پور تالک و مایع سیلیکات سدیم یا پتاسیم و غیره می باشد. مقدار وزن پوشش نسبت به الکترود بیت 25% تا 5% وزن الکترود و نقطه ذوب مجموعه مواد تشکیل دهنده بایستی کمتر از فلز یا آلیاژ سازنده الکترود جوشکاری باشد.

فاصله الکترود را نباید از کار زیاد نمود تا الکترود نتواند با گازهای متصاعده از روپوش خود منطقه ذوب را نگهداری کند و در برابر تاثیر گازهای خارجی محافظت بنماید.

اثرات الکترود شامل موارد زیر است :

1- اگر روپوش الکترود فاسد یا مرطوب شود قوس الکتریکی پیوسته انجام نمی شود و بایستی الکترودها را که دارای مواد آهکی هستند در درجه حرارت بین 80 تا 60 درجه سانتیگراد در خشک کننده الکترود قرار داد تا از فساد پوشش آنها جلوگیری شود.

2- حفظ ناحیه جوش از اکسیده شدن و تاثیر ازت و ایجاد اکسید فلزی.

3- خارج راندن مواد مضر از ناحیه جوش زیرا پوشش الکترود ذوب شده و در روی ناحیه مذاب بصورت محافظی قرار می گیرد و چنانچه مواد زیان بخش در داخل مذاب باشد آن ها را بطرف بالا می کشد.

تقسیم بندی الکترودها از نظر پوشش شیمیائی

دانستن دقیق پوشش الکترودها اغلب جزء اسرار کارخانجات سازنده می باشد و بر حسب مقدار درصد مواد و نوع ترکیبات شیمیائی کاملاً متفاوت هستند. بطوریکه بعضی از الکترودها برای کار خاصی ساخته شده اند چنانچه اگر برای جوش دادن کارهای دیگر مصرف شوند مقاومت دلخواه جوشکاری به دست نخواهد آمد.

الکترودها از نقطه نظر پوشش به سه گروه اصلی زیر تقسیم می شوند.

1- الکترودهای اسیدی

2- الکترودهای روتایلی

3- الکترودهای بازی

که از اسم آن ها می توان به تر کیبات آن پی برد.

طریقه ایجاد قوس الکتریکی با دست

برای ایجاد قوس الکتریکی مانند نوک زدن مرغ عمل می نمائیم و الکترود را به کار نزدیک کرده و پس از برقراری شعله آن را در فاصله ای بین 2 تا 3 میلیمتر نسبت به کار نگه می داریم و صدای یکنواخت معرف تنظیم بودن جریان جوش می باشد. در جوشکاری تخت الکترود با زاویه تمایل بین 15 تا 20 درجه نسبت به خط قائم قرار دارد و با تغییراتی در این زاویه می توان تغییراتی در گروه و نوع جوش بوجود آورد.

برای پر کردن با حرکات مختلفی که به الکترود می دهند عمل می شود و انواع مختلف حرکت الکترود وجود دارد و برای پر کردن درز جوش مورد استفاده قرار می گیرد.

1- پر کردن در امتداد محور الکترود

2- پر کردن درز جوش بصورت شکسته و بسته

3- پر کردن درز جوش بطور زیگزاگ

4 – پر کردن درز جوش با نوسان دایره ای

که 1و2 برای کارهای معمولی و لبه های کار اختیار میشود, و 3و4 به وسیله گرم نگه داشتن لبه های اتصال مانع خنک شدن حوضچه مذاب گردیده و در نتیجه موجب افزایش نفوذ گرده جوش می گردد. در جوشکاری چند پاس بایستی هر پاس که جوشکاری می شود به وسیله چکش و برس تمیز گردد و سپس پاس بعدی جوش داده شود.

جوشکاری قائم یا Vertiealwelding:

این نوع جوش دادن معمولاً مشکل می باشد زیرا حوضچه مذاب متمایل می باشد که بسمت پائین حرکت کند و بدیت جهت حرکت الکترود از پائین بطرف بالا در نظر گرفته می شود و برای ورقهای نازکتر از 5/1 میلیمتر نمی توان استفاده کرد.

جوش بالای سر Overhead weling:

در این نوع جوشکاری باید قوس الکتریکی ایجاد شده خیلی کوتاه و الکترود دارای روپوش دیرگذاری باشد تا بتواند پوششی مناسب بر روی حوضچه مذاب بوجود آورد و از چکیدن قطرات فلز ذوب شده جلوگیری کند. در جوشکاری قوس الکتریک گرمای ایجاد شده مابین انتهای الکترود لبه های صفحات را ذوب نموده و قطرات فلز مذاب را سر الکترود با سرعتی در حدود 40 متر بر ثانیه جدا می شوند که حد میانگین آنها بین 10 تا 20 قطره در هر ثانیه می باشد.

GTAW

نوسان قوس:

نوسان قوس در هر دو حالت جوشکاری دستی و ماشینی استفاده می شود.مزایای موجوددر جوشکاری دستی پایه و اساس کنترل جوش هنگام تنظیم تغییرات اتصال جوش و گپ موجود است.در جوشکاری ماشینی،نوسان از طریق حرکت مکانیکی تورچ جوشکاری و یا حرکت دادن پلاسمای قوس با کمک میدان مغناطیسی خارجی انجام می شود.نوسان باعث می شود که گرمای تولیدی در محل های دقیق انتقال داده شود.این وضعیت برای زمانی که جوشکاری قطعات با اشکال پیچیده انجام می شود،یک مزیت بشمار می رود.وقتی از نوسان جوش استفاده می شود،تعداد پاس ها و نیز مقدار کل گرمای تولیدی کاهش می یابد زیرا هزینه حذف انقباض ها و عیوب دیگر را از هزینه کلی جوش کم می کند.

در برخی از آلیاژها لازم است که از چند پاس برای ایجاد اثر برگشتی پاس های بعدی و بصورت جوش مستقیم string استفاده شود که در این صورت نوسان Oscillation بکار نمی رود.برای پایداری قوس،کمتر کردن وزش قوس و نیز حرکت دادن پلاسمای قوس در امتداد حرکت تورچ می توان از میدان مغناطیس خارجی استفاده کرد.اینکار سبب می شود ظاهر جوش بهتر شده و سرعت جوشکاری افزایش یابد.

جریان جوشکاری:

جریان جوشکاری یکی از مهمترین پارامتر های جوشکاری است که باید در هر روش جوشی کنترل شود زیرا بر عمق نفوذ،سرعت جوشکاری،کیفیت جوش و نرخ رسوب موثر است.

در کل سه نوع انتخاب برای جریان جوشکاری وجود دارد:

1- جریان مستقیم الکترود منفی DCEN

2- جریان مستقیم الکترود مثبت DCEP

3- جریان متناوب

در جریان متناوب ،در 60 Hz پولاریته بین قطعه کار و الکترود تغییر می کند. این تغییر سریع در پولاریته باعث می شود که یک نوع فرآیند کاتدی ایجاد شود که در حذف لایه های اکسیدی در سطح فلزات بالاخص فلزات آلومینوم ومنیزیم بسیار مفید است.در هر نیم سیکل که شرایط DCEP برقرار می شود، الکترودها گرم می شوند.لازمه این کار اینست که از الکترودهای با قطر بزرگ که از تنگستن خالص ساخته شده اند، استفاده شود. در فرآیند GTAW بیشتر از جریان مستقیم با الکترود منفی استفاده می شود.در این حالت، گرمای بیشتری وارد قطعه کار شده و در نتیجه نرخ ذوب افزایش می یابد.

ساختمان تورچ:

تورچ جوشکاری الکترود را نگهداشته و جریان الکتریکی را به سمت قوس هدایت می کند و گاز لازم برای محافظت قوس و مذاب را به محل جوش انتقال می دهد.

تورچهای جوشکاری که زیر جریان 200 A بکار میروند،معمولا با هوا سرد می شوند،به عبارتی گاز خنثی از اطراف کابل حرکت میکند و سردایش لازم را فراهم می کند.اما در جوشکاری های پیوسته که با آمپراژهای بالا سروکار دارد،و نیز در روش ماشینی از تورچهایی استفاده می شود که با آب سرد می شوند.

الکترودها.الکترودهای غیرمصرفی که در روش GTAW بکار می روند ، از تنگستن و یا آلیاژهای آن ساخته می شوند.متداولترین این آلیاژها،آلیاژ 2% ThO2-W یا EWTh-2 می باشد.این آلیاژ از ویژگی های کاری خوبی برخوردار است و پایداری بهتری دارد.توریا رادیواکتیو بوده وفلذا هنگام تیز کردن آن باید مواظب بود که گرد و غبار آن استنشاق نشود.سنگ زنی می تواند خطرات جدی در پی داشته باشد و باید قوانین زیست محیطی را رعایت کرد.الکترودهای لانتانوم دار EWLa-1 و ایتریم دار الکترودهایی هستند که ویژگی های شروع خوبی داشته و پایداری قوس آنها حتی در ولتاژهای کم نیز قابل قبول و مناسب است.الکترودهای تنگستن سریم دار EWCe-2 نسبت به الکترودهای توریم دار از لحاظ پایداری قوس و نرخ ذوب کردن کمی بهترند.هرکدام از الکترودهای مذکور جوش های قابل قبولی تولید می کنند.توانایی آسان ساطع کردن الکترون در ولتاژ پایین الکترودهای لانتالوم دار ازعلل اصلی کارکرد خوب آنهاست.

تنگستن خالص در جوشکاری ac استفاده می شود وبالاترین نرخ مصرف را دارند.گاهی اوقات از الکترودهای زیرکنی نیز استفاده میشود.الکترودهای تنگستن براساس ترکیب شیمایی شان طبقه بندی می شوند.(جدول1)شرایط لازم برای این الکترودها در AWS A5.12 ذکر می شود.شکل نوک الکترودها بر شکل حوضچه مذاب موثر است.الکترودهایی که زاویه 60-120° دارند،پایدارترند و عمق نفوذ خوبی را دارند.الکترودهای با زاویه کمتر 5-30° برای جوش شیاری مناسب هستند تا از ایجاد قوس بین دیواره های محل اتصال جلوگیری کند.

سیستم تغذیه سیم:

از تعدادی قطعه تشکیل شده است که از سیستم ساده تا پیجیده را در بردارند.سیستم اصلی آن درواقع وسیله ای است که سیم را با قلاب گرفته و سپس آن را از قرقره کشیده و بعد آنرا از طریق لوله راهنما به سمت محل جوشکاری انتقال می دهد.برای حرکت موتور و نیز کنترل آن از کنترل و سوئیچ های الکترونیکی استفاده می شود.

کابل،شلنگ و رگولاتورها برای انتقال جریان الکتریکی،آب و گاز خنثی به محل جوشکاری لازم می باشند.

جوشکاری قوسی با الکترود تنگستنی و در پناه گاز محافظ که گاهی اوقات Heliarc و یا جوش تیگ TIG(جوشکاری با تنگستن و گاز خنثی) نیز نامیده می شود، در سال 1930 برای جوشکاری فلز منیزیم اختراع شد.Russell Meredith از الکترود تنگستنی همراه با گاز خنثی هلیوم برای جوشکاری فلز منیزیم استفاده کرد.این روش جایگزین روش پرچ برای اتصال قطعات هواپیما از جنس آلومینوم و منیزیم شد.روش جوشکاری Heliarc در طی این مدت تا کنون اصلاح زیادی یافته است ولی مکانیسم اصلی آن همان است که مردیت آن را بکار برده بود.

درجه حرارت ذوب برای اتصال از نگهداری قوس بین الکترود تنگستن و قطعه کار فراهم میشود.دمای حوضچه مذاب تا 2500 C میرسد.گاز خنثی حوضچه مذاب را احاطه می کند وآنرا در مقابل آلودگی های اتمسفری محافظت می کند.معمولا گاز خنثی آرگون،هلیوم و یا مخلوطی از آن دو است.

کاربردها:

روش جوشکاری با الکترود تنگستن و گاز محافظ برای جوشکاری فولادهای زنگ نزن ،آلومینوم ،منیزیم،مس و فلزات فعال(مثل تیتانیوم و تانتالوم) ونیز فولادهای کربنی و آلیاژی استفاده می شود.در جوشکاری فولادهای کربنی معمولا برای جوشکاری پاس های ریشه کار می رود.

مزایا و محدودیت ها

مزایای روش GTAW عبارتند از:

1- جوش با کیفیت بالا و اعوجاج کم تولید می کند.

2- پاشش مذاب در مقایسه با روش های دیگر در این روش وجود ندارد.

3- در هر دو حالت با و بدون فلزپرکننده می توان استفاده کرد.

4- منابع نیروی مختلفی رامی توان بکار گرفت.

5- انواع مختلفی از فلزات حتی فلزات غیرمشابه را می توان با این روش جوشکاری کرد

6- کنترل دقیقی بر روی میزان گرمای تولیدی و ورودی می توان دشات.

روش GTAW زمانی استفاده می شود که به جوش با کیفیت بالا نیاز باشد.همانطوریکه در بالا اشاره شد، گرمای تولیدی که میتواند اثر منفی بر فلز داشته باشد،بدقت کنترل می شود و نیز حوزه دید جوشکار بوسیله دودهای حاصله محدود نمی شود.

محدودیت های این روش در زیر آمده اند:

1- نرخ رسوب آن در مقایسه با جوشکاری با الکترودهای مصرفی پایین تر است.

2- به جوشکار ماهر نیاز دارد.(نسبت به SMAW,GMAW)

3- برای جوشکاری ضخامت های بیشتر از 9.5 mm مقرون به صرفه نمی باشد.

در وضعیت های جوشکاری غیر تخت جوشکاری مشکل است زیرا حفاظت قوس کامل نیست.

علاوه بر مشکلات یادشده می توان به برخی از مشکلات این روش نیز در ذیل اشاره کرد:

1- در صورتیکه الکترود تنگستنی با حوضچه مذاب تماس داشته باشد، آخالهای تنگستن می تواند وارد فلز جوش شود.

2- اگر حفاظت قوس و مذاب توسط جریان مداوم گاز خنثی انجام نشود و یا مختل شود،فلز مذاب آوده می شود.

3- آلودگی یا حفره در مذاب تحت تاثیر نشتی آب از تورچها سرد شونده با آب

وزش و یا انحراف قوس مثل روش های دیگر

منابع نیرو برای GTAW از نوع جریان ثابت همراه با منحنی ولتاژ – آمراژ منفی می باشند.راکتورهای قابل اشباع و نیز واحدهای کنترل شده با تریستور نیز مرسوم هستند.پیشرفت هایی که در صنایع الکتریکی اتفاق افتاده است،در این حوزه نیز موثر بوده وباعث شده است که منابع نیروی با کارایی بیشتر و با وزن کمتر تولید شوند.امروزه منابع نیروی ترانزیستوری با جربان مستقیم نیز بسیار استفاده می شوند و منابع نیرو یکسوکننده –مبدل ها بسیار پیچیده تر هستند.مبدل های نیرو شامل سه نوع تبدیل هستند:

1- جریان متناوب اولیه 60 mHz به جریان مستقیم تبدیل می شود.

2- جریان مستقیم به جریان متناوب با فرکانس بالا تبدیل می شود.

این جریان متناوب به جریان مستقیم تبدیل می شود.
مبدل ها را می توان از حالت جریان مستقیم به جریان متناوب برای جوشکاری GMAW تغییر داد و بکار برد که این سبب کاهش هزینه و صرفه جویی در آن خواهد شد.منابع نیرو که با مبدل کنترل می شوند در مقایسه با منابع سیلیکونی SCR زمان های پاسخ سریعتری دارند.در شکل 2 رفتار دو نوع ماشین جوشکاری با کنترل مبدلی و با کنترل تریستوری نشان داده می شود.
عیوب جوش:

• روی هم افتادگی overlap

• سوختگی یا بریدگی کناره جوش

• آخال های سرباره Slag inclusion

• ذوب ناقص (Lack of Fusion)

• تخلخل

• همراستا نبودن اتصال

• (Lack of Penetrantنفوذ ناقص )

• ترک جوش

روی هم افتادگی overlap

• سرعت حرکت کمتر از حالت نرمال

• زاویه نادرست الکترود

• استفاده از الکترود با قطر بالا

• آمپراژ خیلی کم

سوختگی یا بریدگی کناره جوش

• آمپر زیاد

• طول قوس زیاد

• حرکت موجی زیاد الکترود

• سرعت بسیار زیادحرکت جوشکاری

• زاویه الکترود نسبت به سطح

• سرباره با ویسکوزیته زیاد

آخال های سرباره Slag inclusion

• پاک نشدن مناسب سرباره از پاس های قبلی

• آمپراژ ناکافی

• زاویه و یا اندازه الکترود نامناسب

• آماده سازی غلط

ذوب ناقص (Lack of Fusion)

• استفاده از الکترود های کوچک برای فولاد ضخیم و سرد

• آمپراژ های ناکافی

• زاویه الکترود نامناسب

• سرعت حرکت بسیار زیاد

• سطح کثیف

تخلخل(Porosity)

• الکترود مرطوب

• الکترود روکش شکسته

• ناخالصی روی فلز

• سطح آغشته به روغن، غبار و یا …

• محافظت گازی ناکافی

• فلزات پایه با مقادیر بالای فسفر و گوگرد.

همراستا نبودن اتصال

• مونتاژ نادرست

• حرکت فلز پایه در حین جوش

نفوذ ناقص

• آمپر بسیار پایین

• فاصله ریشه ناکافی

• استفاده از الکترود با قطر بالا

• سرعت حرکت زیاد

ترک جوش

• ترک های گرم

• ترک های سرد

• تنش های پسماند

• افزایش حجم فلز

• استحکام فلز پایه و فلز پر کننده

• مراحل جوشکاری

• پیشگرم

• دمای بین پاسی

• عملیات حرارتی پس از جوش

• طراحی اتصال

• روش های جوشکاری

• مواد پرکننده

جوشکاری فولادهای زنگ نزن( Stainiess Steel Welding)

این نوع فولاد ، جزو فلزات بسیار مقاوم در برابر خوردگی است و در صنایع شیر آلات مورد استفاده قرار می‌گیرد. این نوع فولاد ، آلیاژ فولاد با کروم می‌‌باشد و گاهی نیکل نیز به ‌این آلیاژ اضافه می‌‌شود.

فولادهای زنگ نزن به دلیل حفظ مشخصه های مکانیکی در درجه حرارت های بالا ، مقاومت اکسیداسیون و همچنین مقاومت در برابر خوردگی ( محیط های خورنده ) سهم عمده ای از تولید را در میان خانواده آلیاژهای آهنی به خود اختصاص داده اند . یکی از مهمترین ویژگی های فولادهای زنگ نزن مقاوم به خوردگی قابلیت مناسب جوشکاری آنها می باشد و اگر چنانچه بپذیریم که جوشکاری علاوه بر صرفه اقتصادی ، به عنوان قابل انعطاف ترین فرآیند ساخت در صنعت مطرح می باشد اهمیت این گروه فولادها بیش از پیش نمایان می گردد . از میان خانواده فولادهای زنگ نزن ، فولادهای زنگ نزن آوستنیتی به علت مصرف گسترده در صنایع استراتژیک از اهمیت فوق العاده برخوردارند . از آنجائیکه ایمنی قطعات مورد استفاده در شرایط ویژه صنعتی مستلزم انطباق کافی بین خواص آلیاژ و شرایط حاکم بر محیط کار می باشد ، لذا از مهمترین مسائل و اصلی ترین دغدغه هاو نیازها در این زمینه صنعتی ، بررسی جوشکاری فولادهای زنگ نزن مقاوم خوردگی ( اعم از آوستنیتی ، فریتی و …) می باشد .

جوشکاری فولادهای زنگ نزن آوستنیتی :

این گروه از فولادها با انواع روش های جوشکاری قوس الکتریکی ، مقاومتی ، شعله و لحیم کاری قابل اتصال به هم می باشند . واضح است بر حسب نوع قطعه و کاربرد آن تعداد و هزینه ها فرآیند مناسب انتخاب می شود .

جوشکاری با قوس الکتریکی : فولادهای زنگ نزن آوستنیتی کرم – نیکل به سهولت با انواع روش های قوس الکتریکی شامل الکترود دستی ، TIG و MIG و زیر پودری جوشکاری می شود . البته روش های قوس پلاسما ، الکترون بیم و سرباره الکتریکی نیز قابل استفاده هستند . فلز جوش با توجه و اهمیت بیشتر از اکسیده شدن در برابر اتمسفر هوا ، به کمک سرباره یا گاز خنثی محافظت می شود . چون اکسیده شدن بعضی عناصر به ویژه کرم می تواند خواص خوردگی و کیفیت جوش را به طور جدی تغییر دهد . همچنین افزایش کربن شدیدا مقاومت خوردگی و خواص فیزیکی موضع جوش را دگرگون می کند . بنابرین حضور کربن یا ترکیبات کربن دهنده در پودر جوش ، پوشش الکترود و احیانا گاز محافظ ، دقیقا کنترل می شود . همین مقدار رطوبت در پودر جوش ، پوشش الکترود و گاز محافظ نیز کنترل شده و در حداقل مقدار خود نگهداشته شود تا موجب خلل و فرج و یا تردی هیدروژنی نگردد .

جوشکاری با الکترود دستی : جوشکاری فولاد زنگ نزن با الکترود دستی در مرحله اول نیاز به الکترود با ترکیب شیمیائی مشابه با فلز قطعه کار دارد . استانداردهای مختلف تعدادی الکترود با کدهای خاص برای انواع فولادهای آوستنیتی زنگ نزن کرم – نیکل دار مشخص کرده اند نظیر E310-15 ، E308E1c-16 ، E316 Elc-16 و یا E318-16 ( AWS ) . در بیشتر مواقع تکیه بر روی درصد کربن در این الکترودها است . چون کربن پائین تر مقاومت خوردگی را بهبود بخشیده و کربن بالا خواص خزش در درجات بالا را ترقی می دهد . معمولا" با اضافه کردن حرف L به دنباله کد ، الکترود با کربن پائین را مشخص می کنند . دو نوع پوشش بازی با هیدروژن کم شناخته شده و مصرف می شود . نوع آهکی که محدود به استفاده با جریان یکنواخت و الکترود مثبت یا قطب معکوس بوده و نوع رتیلی که قابل استفاده با جریان متناوب و یکنواخت الکترود مثبت باشد . اولی دارای عمق نفوذ بیشتر و سطح صاف تری نسبت به نوع رتیلی می باشد . اما کار کردن با آن نیاز به مهارت بیشتری دارد . بعضی سازنده ها الکترودهایی با پوشش مخلوط دو نوع ترکیب فوق را تولید می کنند .

در ساخت الکترودهای فولاد زنگ نزن ممکن است از سیم فولادی کم کربن یا فولاد کرم – نیکل دار استفاده شود ، اما اکثرا" مواد آلیاژ نیز در پوشش الکترود اضافه می کنند تا فلز جوش حاصل ترکیبات شیمیائی مورد نظر را داشته باشد . بنابرین باید توجه داشت از الکترودی که قسمتی از روپوش آن جداشده است ، استفاده نشود . الکترود فولاد زنگ نزن و فلز جوش رسوب داده شده از آن باید دارای مقدار بیشتر کرم و نیکل نسبت به فلز قطعه کار باشد تا اولا" اگر مقداری از آن در حین انتقال از قوس اکسید شد از حد معینی کمتر نشود . ثانیا" مقاومت خوردگی ساختار ریختگی کمتر از ساختار فرم داده شده ( با ترکیب شیمیائی مشابه ) است . بنابرین افزایش عناصر کرم و نیکل این کاهش خواص را نیز جبران می کند . معمولا 4 الی 10 درصد فریت در ساختار میکروسکوپی فلز جوش برای کاهش خطر ترکیدگی مناسب است . در درجات زیر صفر ، خواص ضربه ای فلز جوش احتمالا قابل مقایسه با فلز قطعه کار نیست . در این موارد آزمایش ضربه ای برای تشخیص بهتر روش استفاده از الکترود و شرایط کار ضرورت دارد .

میزان شدت جریان پیشنهاد شده برای الکترودهای پوششی فولاد زنگ نزن متناسب با قطر الکترود وضعیت جوشکار تعیین می شود که کمتر از الکترودهای مشابه دیگر است . ضمنا در حالت قائم میزان آمپر کمی پائین تر از حالت افقی و تخت ( مسطح) است . الکترود فولاد زنگ نزن باید در صورت امکان با قوس کوتاه استفاده شود .الکترودهایی که با جریان متناوب AC به کار می روند ممکن است با آمپر نسبتا بالاتری مصرف شوند . راندمان رسوب این نوع الکترودها معمولا در حدود 75 درصد است و بین 7 تا 10 درصد تلفات دارد که در هزینه الکترود مصرفی منعکس می شود . در جوشکاری با قوس بر روی ورق های نازک ( زیر 6 میلی متر ) از فولاد زنگ نزن مشکل پیچیدگی و تاب برداشتن مشاهده می شود چون ضریب انبساط حرارتی زیاد و ضریب هدایت حرارتی کم می باشد . به کارگیری نگهدارنده ها و گیره ها و همچنین قطعات فلزی سرد پشت بند برای جذب حرارت می تواند برای غلبه بر مشکل پیچیدگی کمکی باشد .

جوشکاری با فرآیند قوس با گاز محافظ MIG : چون در این فرآیند از سرباره یا سیم پوششی برای الکترود استفاده نمی شود باید کلیه عناصر آلیاژی مورد لزوم در آلیاژ سیم الکترود یا مفتول تامین شود . در این روش راندمان انتقال فلزات آلیاژی از الکترود به فلز جوش بسیار بالا است یا با بیان دیگر در صورت استفاده از روش صحیح و پارامترهای مناسب آنالیز مفتول و فلز جوش رسوب داده شده ( با توجه به سیالیت و آنالیز فلز قطعه کار ) بسیار نزدیک به همدیگر است . سیم الکترود که به صورت کلاف و با قطر و وزن های مختلف عرضه می شود باید از کنترل دقیق ترکیب شیمیائی و سطح تمیز برخوردار باشد .

جوشکاری با لیزر

لیزر یک نام اختصاری به معنی تقویت نور با انتشار برانگیخته تابش است . فرآیند به برخورد یک اشعه نور تکرنگ همفاز جهت دار و شدید به قطعه کاری که ماده به وسیله تبخیر از آن خارج میشود بستگی دارد .

جوشکاری و برشکاری با استفاده از اشعه لیزر از روشهای نوین جوشکاری بوده که در دههای اخیر مورد توجه صنعت قرار گرفته و امروزه به خاطر کیفیت ، سرعت و قابلیت کنترل آن به طور وسیعی در صنعت از آن استفاده می شود .به وسیله متمرکز کردن اشعه لیزر روی فلز یک حوضچه مذاب تشکیل شده و عملیات جوشکاری انجام می شود

اصول کار و انواع لیزرهای مورد استفاده در جوشکاری :

به طور عمده از دو نوع لیزر در جوشکاری و برشکاری استفاده می شود : لیزرهای جامد مثل Ruby و ND:YAG و لیزرهای گاز مثل لیزر CO2 . در زیر اصول کار لیزر Ruby که از آن بیشتر در جوشکاری استفاده می شود توضیح داده می شود .

این سیستم لیزر از یک کریستال استوانه ای شکل Ruby (Ruby یک نوع اکسید آلومینیوم است که ذرات کرم در آن پخش شده اند . ) تشکیل شده است . دو سر آن کاملا صیقلی و آینه ای شده و در یک سر آن یک سوراخ ریز برای خروج اشعه لیزر وجود دارد . در اطراف این کریستال لامپ گزنون قرار دارد که لامپ فوق برای کار در سرعت حدود 1000 فلاش در ثانیه طراحی شده است . لامپ گزنون با استفاده از یک خازن که حدود 1000 بار در ثانیه شارژ

---

راهبری نوشته‌ها

gl/l (1118)

رفتن به محتوا

gl/l (1118)

خواص فیزیکی خاک:

مواد جامد و غیر محلول خاک تقریباًنیمی از حجم خاک را تشکیل می دهند و نیمه دیگر به منافذ موجود در خاک اختصاص دارد که بحش اعظم آن از آب و بقیه مملو از هوای اتمسفری است مقدار آب وهوای موجود در خاک در ارتباط مستقیم با یکدیگر می باشند مقدار مطلق منافذ به اندازة ذرات جامد خاک و سهم هر کدام در آن بستگی دارد از تجمع ذرات با ابعاد متفاوت بافت خاک مشخص می شود جدول 2و3 ذرات تشکیل دهنده خاک را با توجه به اندازه و ویژگی های آن نشان می دهند

جدول 2-انواع ذرات تشکیل دهنده خاک (نرم بین المللی)

نام فراکسیون اندازه بر حسب m m

ریگ و سنگ (gravel) بزرگتر از 2

شن درشت (coarse sand) 2%-2

شن ریز (find sand) 02% – 2%

سیلیت (silit) 002%- 02%

رس (Clay) کوچکتر از 002%

جدول3- انواع ذرات تشکیل دهنده حاک .اندازه و ویژگیهای آن (نرم آمریکایئ )
نام فراکسیون اندازه بر حسب mm تعداد ذرات در یک گرم سطح ذرات بر حسب cm2 /g

شن خیلی درشت
very coarse sand 1-2 90 3/11

شن درشت
medium sand 5/0-1 722 7/22

شن متوسط
find sand 25/0-5/0 5780 4/45

شن ریز Fine Sand 1/0-25/0 46200 7/90

شن خیلی ریز
Very Fine Sand 05/0-1/0 72200 227

سیلت Silt 002/0-05/0 578000 454

رس Clay ریز 002/0 90300000 11300

همانطور که گفته شد از تجمع ایت ذرات با نسبت های مختلف با فت های متفا وتی بوجود می آیند که در آب گیری ،تهویه،نرمیو سختیو هم چنین قدرت تبهدل یونی و سایر خواص فیزیکی و شیمیایی با یکدیگر فرق دارند جدول شماره 4 انواع بافت های مختلف را با سهم هر کدام از فراکسیونهای آن نشان می دهد

جدول 4- نام گذاری بافت خاک نسبت به سهم هر یک از فراکسیونها

رس سیلیت شن

رس 100-60 40-0 20-0

لومی 70-50 30-10 40-10

رسی سیلتی 60-35 65-30 20-0

رسی شنی 80-45 10-0 45-20

لومی رس 50-35 40-10 45-20

لوم 55-15 40-0 70-25

لومی سیلتی 40-10 60-40 50-15

اومی شنی 30-5 40-0 80-45

سیلتی رسی 35-15 85-50 15-0

سیلتی لومی 25-10 80-60 30-10

سیلتی 15-0 100-75 25-0

سیلتی شنی 10-0 75-40 60-15

شنی رسی 20-10 10-0 90-80

شنی لومی 10-5 15-0 95-80

شنی سیلتی 5-0 40-15 80-55

شنی 5-0 20-0 100-80

ذرات بزرگتر از 2 میلیمتر اسکلت خاک را تشکیل می دهند و ذرات کوچکتر از 2 میلیمتر،ذرات خاکساز هستند از هم جواری ذرات درشت منافذ بزرگ ایجاد می گردد که قادر به نگهداری آب نیستند و آبهای آبیاری و یا نزولات آسمان سریعاًاز دسترس خارج می شوند علاوه بر آن ذرات درشت شن فلقد بار الکتریکی هستند و گنجایش تبادل یونی AEC+CEC=IEC)) در آنها بسیار ضعیف است و عناصر غذایی خاک همراه با آب نفوذی طی فرآیند آبشویی به اعماق رفته و نهایتاًبه آبهای زیرزمینی می پیوندند ذرات ریز ،منافذ کوچک می سازند و دیواره های نزدیک بهم این منافذ طی نیروی کشش بین مولکولی ،مانع نزول آب به طبقات زیرین می شود و همیشه پس از یک آبیاری و یا بارش شرایط غر قابی در خاک ایجاد می گردد بر خلاف خاک شنی که اغلب در کمبود آب واقع می شود،از معایب خاک رسی کمبود اکسیژن و عدم نفوذ پذیری آن ایت با وجودبر این که مقدار در صد آب موجود در خاکهای رسی قابل توجه است ولی به علت ریز بودن ذرات و در اختیار داشتن سطحی وسیع (جدول 3)،این آب با چنان نیرویی به ذرلت می چسبد که اغلب قابل استفاده نیست.

ترکیب شیمیایی خاک :

در نتیجه تخریب و انباشته شدن مواد اولیه،مواد معدنی خاکساز (سنگ،شن و رس)بوجود می آیند اغلب این مواد اولیه از معدنیهای مختلفی تشکیل یا فته اند مانند گرانیت که از کوارتز ،فلداسپات و گلیمر ساخته شده است با وجود بر این که عناصر شیمیایی زیادی در ساختمان ستگها به کار رفته است ولی فقط تعداد معدودی از آنها بخش اعظم (%98 ) آن را تشکیل می دهند سنگهای پوسته جامد زمین بطور متوسط حاوی %9/49 اکسیژن،%8/25 سیلیسیم،%5/7 آلومینیوم،%7/4 آهن،%4/3 کلسیم،%9/2 منیزم،%6/2 سدیمو%4/2 پتانسیم می باشند جالب توجه مقدار اکسیژن و سیلسیسیماست که هر دو تقریباً در تمام سنگها یافت می شوند این دو عنصر در کوارتز به شکل اسید سیلیسیک (SiO2)، در فلداسپات به صورت سیلیکات آلومینیوم و و در گلیمر به حالت سیلیکات منیزم نیز یافت می گردد (فلداسپات پتاسیم،فلداسپات سدیم و فلداسپات غنی از کلسیم). در اثر تغییرات کمی عناصر مختلف و تجمع آنها با یکدیگر به صورت واحد های بزرگتر،سنگها ی زیادی با ساختمان شیمیایی متفاوت ایجاد می گردند که در اثر تغییرات آنها انواع خاکهای مختلف بوجود می آیند مقدار مواد معدنی موجود در خاک به ترکیب شیمیایی سنگهای مادر و سرعت تخریب مکانیکی و شیمیایی – بیولوژیکی و هم چنین به مقدار آبشویی بستگی دارد بنا براین تنوع مواد غذایی در خاک در وحله اول به ساختمان شیمیایی مواد اولیّه مربوط است مثلاًخاکی از شن کوارتزی بوجود می آید،هرگز نمی تواند غنی از مواد غذایی باشد عموماً می توان گفت که خاکهای سبک و خنثی تا قلیایی ضعیف نسبت به خاکهای سنگین با واکنش اسیدی ضعیف ،برای تاُمین گیاهان خاکزیان به کود بیشتری نیازمند هستند(جدول5)

جدول5- ارزیابی عرضه فسفات ،پتاسیمو کلسیم توسط خاک

CAO K2O P2O2

Mg 100g خاک

ضعیف 10-0 10-0 30-0

متوسط 20-4 20-10 75-30

خوب بیشتر از 20-8 بیشتر از 20 بیشتر از 75

همانطوریکه مقدار مواد معدنی محلول در لاکتات در مورد سهم مواد معدنی قابل استفاده گیاهان اطلاعاتی ارائه می نماید،سایر متد های تجزیه شیمیایی می تواند وضعیت مقدار کل ذخیره نمکهای معدنی در خاک را مشحص نمایند (ر:تغذیه و متابولیسم گیاهان) .علاوه بر عناصر غذایی اصلی،یک سری عناصر دیگر که به میکروار گانیسمها دچار اختلال می شود عبارتنداز : B, MO,CO,CO,Zn,Mn,Fe در حالیکه مقدار و قابلیت جذب عناصر نامبرده در خاک ،صرفنظر از تثبیت و برداشت آن توسط محصول ،تقریباًثابت است ،مقدار ترکیبات ازته محلول نوسا نات بزرگ و سریعی دارد قضاوت در مورد وضعیت عناصر غذایی در هوریسنت

B در زمین های کشاورزی و جنگلی همیشه مشکل است ،زیرا صرفنظر از عدم وجود متد های کاملاًرضایت بخش،مقدار عناصر غذایی قابل استفاده گیاهان ،بویژه P2O2 به انواع گیاهان مختلف،نوع و واکنش خاک بستگی دارد.

مواد آلی خاک:

مقدار مواد آلی خاک در تیپ های مختلف خاک بسیار متفاوت است میانگین مقدار آن در خاکهای معدنی 2-1 درصد است و در چرنوزم و خاکهای مشابه تا %5 در ماده خشک افزایش می یابد در خاکهای آلی مانند مرداب های مرتفع ،مقدار مواد آلی بسیار زیاد بوده و می تواند تا به 95در صد نیز برسد پراکندگی مواد آلی در پروفیل تغییرات زیادی نشان می دهد و بیشترین مقدار آن در هوریسنت A و در صورت آبشویی مقداری نیز در هوریسنت B (پودزول)دیده می شود مقدار مواد آلی در خاکهای طبیعی و دست نخورده برای مدتها ثابت می ماند ،یعنی تجزیه هوموس و وارد شدن موائ آلی به خاک در یک توازن طبیعی قرار دارند و ابتداء پس از اجرای عملیات مختلف کشاورزی این توازن به نفع تجزیة مواد تغییر می کند

بقایای گیاهان و جانوران اعم از میکرو و ماکروفلور و فون خاک و هم چنین مواد حاصل و متر شحه از متابولیسم آنها،مواد آلی اولیه خاک را تشکیل می دهند که از نکته نظر کیفی،باید در اثر تغییر و تبدیل های میکروبی به هوموس غذایی و هوموس پایدار تبدیل شوند مواد آلی قابل تجزیه ،منبع انرژی میکروار گانیسمهای خاک را تشکیل می دهند که همزمان برای موجودات هتروتروف خاک منبع کربن و ازت نیز محسوب می شود مواد معدنی آزاد شده طی فرآیند های مینرالیزاسیون و هومیفیکاسیون برای تغذیه گیاهان و میکروارگانیسمها واجد اهمیت است ،زیرا عرضه یکنواخت و مداوم مواد غذاییرا ممکن می سازد مواد هومینی ،ماده نهایی تولید شده طی فرآیند هومیفیکاسسیون است که تیره رنگ بوده و در مقابل تجزیه میکروبی مقاوم می باشد مواد حد واسط در این رابطه غذایی است که نهایتاً به هوموس پایدار تبدیل می شود علاوه بر آن طی این فرآیند مقدار زیادی مواد سادة حد واسط تولید می گردد که هر کدام از آنها برای زندگی گیاهان و بویژه میکروارگانیسمها از اهمیت خاصی بر خوردار است نمونه بسیار ساده شدةاین فعل و انفعالات و مواد حد واسط و نهایی آن در زیر مشاهده می شود

تولیدات نهایی مواد حاصل از متابولیسم مواد آلی اولیه

Co2 .H2o .NH3 . No3

مواد معدنی

هوموس پایدار اسید های آلی و اسیدهای آمینه هوموس غذایی

اسید هومیک قهوهای کینونهاو مشتقات آن،، مواد محلول و مترشحه اسید هومیک خاکستری هیدراتهای کربن و و اسید اوونیک از گیاهان ، جانوران

مواد لزج،هورمونها ،آنتی بیوتیک و میکروارگانیسمها

در تشکیل مواد هومینی،علاوه بر فرآیندهای شیمیایی زیادی از قبیل اکسیداسیون، پلی مریزاسیونو غیره…،میکروارگانیسمهای زیادی در آن شرکت دارند هوموس پایدار از نظر شیمیایییک ترکیب واحد و مشخصی نیست و ترکیبات سنگین و تصفیه شده هومینی را می توان توسط مواد قلیایی از یکدیگر جدا کرد با کمک ئآنالیز شیمیایی می توان فراکسیونهای مختلف و خواص آنها را تعیین نمود با بررسیدر این زمینه دو نوع هوموس به ناهای اسید هومیک خاکستری و اسید هومیک قهوه ای مشخص شده اند که اولی نسبت C/N کوچک و دومی نسبت C/N بزرگ دارد مقدار هوموس خاک و قابلیت ایجاد کمپلکسهای آلی معدنی آن بوسیله کلو ئید های رس و کلسیم ،برای رشد گیاهان واجد اهمیت زیادی است

مقدار مواد آلی در خاک:

وجود نمکهای معدنی و میکروالمانت ها برای تاُمین مواد غذایی میکروارگا نیسمها از اهمیت ویژهای برخوردار است ترکیب مواد معدنی در محلول خاک در وحله اول به مواد ژئولوژیکی که خاک از آن تشکیل می شود بستگی دارد و غلظت آن به مقدار آب موجود در خاک مربوط می باشد

نیاز میکروار گانیسمهای خاک نسبت به مواد معدنی خاک مشابه با نیاز گیاهان عالی است مواد معدنی موجود در خاکستر میکروار گا نیسمها برای رشد موجودات علی و پست لازم و اجتناب ناپذیر است بعضی از این مواد معدنی در ساختمان آنزیمها شرکت دارند و سایر عناصر از قبیل فسفر در تولیدات متابولیسمی بی شماری دیده می شوند پتاسیم برای فعال سازی آنزیمها و هم چنین برای تنظیم حالات فیزیکی (تور ژسانس)و قابلیت نفوذ ممبران سلولی لازم است بعضی از کا تیونهای مخالف یکدیگر تاُثیر می گذارند ،مثلاًپتاسیم و کلسیم انقباض و انبساط کلوئید پلاسمایی را تنظیم می کنند و یا عناصری که به تنهایی سمی هستند و در حالت هو جواری با یکدیگر اثرات سمی را می زدایند منیزیم بطور ویژه در تقسیم سلولی ،احتما لاً از طریق هدایت متابولیسم فسفات ،تاُثیر می گذارد و بر عکس آن کلسیم فقط در بعضی از میکروار گا نیسمها مانند جلبکها و دنیتر یفیکانت ها برای تولید اسپور نقش دارد همین وضعیت برای سدیم نیز صادق است و اغلب میکروار گا نیسمها به آن نیازی ندارند فقط بعضی از باکتریهای د ریایی که هالوفیل (Halophile) هستند و یا میکرولر گا نیسمهای خاکهای شور می توانند از آن استفاده کنند علاوه بر عناصر اصلی مانند پتاسیم ،فسفر،منیزیمو گوگرد به مقدار کافی عناصر میکرو از قبیل Zn. Cu, Co, Fe, Mn و غیره نیاز است مولیبدن و انادیوم برای رشد نیتریفیکانت ها و ازتوباکتری های تثبیت کنندة ازت نیز اجتناب ناپذیر می باشد . میکروارگانیسمهای مختلف نسبت به هر یک از عناصر غذایی نیاز متفاوتی از خود نشان می دهند .

نق میکروالمانت ها اغلب ساختن بخشی از گروه پروستتیک آنزیمها است .

F e ,C u برای ساختمان همین ( Hemin ) وپرتئین های هم دار Hem مانند سیتوکرمها ، کاتالازها وپراکسیدازها مصرف می شوند . M h در بسیاری از آنزیمها وجود دارد وعمل کرب اکسیلاسیون را هدایت می کند . شکل 53 تاثیر افزایش غلظت منگنز در محلول غذایی را برای میکروارگانیسمعای منگنزوفیل مانند لاکتوباسیلوس پلانتا روم در تخمیر گلوکز نشان می دهد .

*********

شکل

شکل 53- قدرت تخمیری لاکتوباسیلوس پلانتاروم در رابطه با غلظت M n در 24 ساعت برای تاثیر عناصر میکرو در ساختمان فعال کننده ها ویا به عنوان کو-فاکتور (Co –Faktor) در میکرو ارگانیسمهای منگنروفیل ، مقادیر بسیار کم کفایت می نماید . فقدان عناصرمیکرو در خاک نه تنها موجب بیمار شدن گیاهان به امراض میکرو ارگانیسمها نیز جلوگیری می شود ، مثلاً فقدان ازتوباکتر در خاک ویا کاهش شدت فعالیت آنها در بیشتر مواقع به کمبود مولیبدن وانادیوم مربوط می باشد . نیاز میکروارگانیسمهای معینی به عناصر ماکرو ویا میکروی مختلف اغلب آن چنان ویژه است که می توان از آنها به عنوان ارگانیسمهای تست کننده برای ارزیابی مقدار عنصری در خاک استفاده کرد.. با وجود متدهای مناسب برای تعیین عناصر خاک در بسیاری از مواقع تست بیولوژیکی ترجیح دادذه می شود ، زیرا علاوه برتعیین عناصر ، قابلیت جذب آن نیز می تواند مشخص شود . در مورد عملی بودن واطمینان به متدهای بیولوژیکی برای اثبات وجود عناصر میکرو مقالات زیادی منتشر شده واز آنها استفاده نیز می گردد . به عنوان مهمترین ارگانیسمهای شاخص مقدار مواد معدنی خاک ، آسپرژیلوس نیگر ، باکتریوم پرودیژزوم وازتو باکتر کوکوم معرفی شده اند . به کمک از تو باکترها به عنوان ارگانیسمهای تست کننده می توان حتی کمیّت ازت قابل جذب را نیز مشخص نمود .

همانطوریکه در مورد گیاهان عالی مشاهده شد ، غلظت نمک برای میکروارگانیسمها نیز یک عامل محدود کننده محسوب می شود وارگانیسمهای مختلف در این رابطه می توانند ویژگی مخصوصی به یک یا چند عنصر داشته باشند . شدت محدود شدن فرایند نیتریفیکاسیون و آمونیفیکاسیون در مقابل غلظت کاتیونها مطابق با ردیف زیر است .

Mn >Mg > Fe > Ca > Na > K

فاکتور مهمتر از مقدار مواد غذایی ، قابلیت جذب آن توسط میکروارگانیسمهااست . در مورد تأثیر میکروارگانیسمهای خاک برای قابلیت جذب ویا تثبیت مواد غذایی گیاهی تاکنون بحث های زیادی شده است . میکرو ارگانیسمها می توانند با جذب مواد غذایی وتثبیت آن در سلول عملاً در برداشت مواد غذایی با گیاهان رقابت کنند . از طرف دیگر آزمایشهای زیادی نشان داده اند که قابلیت جذب مواد در یک خاک استرلیزه شده به مراتب کمتر از خاکهایی است که محتوی ارگانیسم هستند . بنابراین می توان نتیجه گرفت که میکرو ارگانیسم ها در مقابل جذب شدن مواد غذایی معدنی به روشهای مختلف تاثیر می گذارند ، مثلاً از یک طرف دیگر با تولید ژلاتور مانع رسوب شدن مواد محلول می گردند .

ظرفیت عناصر در رابطه با PH خاک در وحله اول برای قابل جذب بودن ویا رسوب شدن آنها اهمیت دارد ، مثلاً سیتو فاگا که سلولز را تجزیه می کند به خاکهای اسیدی ضعیف تمایل زیادتری دارد ، زیرا این ارگانیسمها به عناصری مانند Mn . Cu . Fe که در این محدودة PH بیشتر قابل جذب هستند تمایل فراوانی دارند واز حضور در خاکهای قلیایی به دلیل فقدان همین عناصر اجتناب می ورزند . در حالیکه آنیونهایی مانند فسفات ، نیترات وسولفات می توانند مستقیماً توسط ارگانیسمهای خاک مورد استفاده قرار گیرند وتثبیت وتبادل آنیونی با کمپلکسهای خاک از نظر بیولوژیکی فاقد اهمیت است، قابلیت جذب کاتیونها با مشکلاتی روبرو است . معدنیهای رس با بار منفی تمایل شدیدی به جذب کاتیو نهایی از قبیل Mg .Ca .K . NH4 از محلول خاک دارند وسطح خارجی میکروارگانیسمها اغلب با پروتون بارگیری شده است . بین سطح گلوئید ها وسطح خارجی میکروارگانیسمها باید تبادل یونی انجام شود ، بطوریکه مقداری از پروتونها بر روی کلوئیدها ومقداری از کاتیونهای موجود بر روی کلوئیدها ، بر روی ارگانیسمهای منتقل شوند . شدت جذب سطحی کاتیونهخا مختلف بر روی کلوئیدهای مختلف متفاوت است (شکل 54).

**********شکل

شکل 54- مکانیزم تعویض یونی بین کلوئید وباکتریهای خاک

روشهای تعیین درجة فعالیت بیولوژیکی خاک :

مسلماً تعداد موجودات زنده در خاک نمی تواند مقیاس دال برچگونگی فعالیت واعمال آنها باشد، زیرا نتایج حاصله طبعاً بااشتباهی همراه خواهد بود . با استفاده از متدهای موجود متداول امروزی میتوان تغییر وتبدیل مواد را توسط موجودات زندة خاک سنجید . مجموع تغیر وتبدیل مواد را توسط ادافن فعالیت بیولوژیکی خاک می نامند . باروشهای مختلف ، فقط یک قسمت از فعالیت بیولوژیکی خاک را میتوان تعیین کرد ، زیرا موجودات زنده دارای گونه های مختلف بوده وواکنشهای متفاوتی را در خاک انجام می دهند .

اندازه گیری درجة فعالیت آنزیم در خاک:

اغلب واکنشهای متابولیسمی در حوزةبیولوژیکی توسط هورمونها و آنزیمها تشدید یا تضعیف می شود میکروارگا نیسمها نیز از طریق تجزیة مواد آلی در خاک آنزیم می سازند موادی که تحت تجزیه قرار می گیرند اغلب موادی با مولکولهای بزرگ از قبیل سلولز،چوب و پروتئین هستند میکروار گا نیسمها نمی توانند این ترکیبات را مستقیواً جذب کنند ،بلکه نخست توسط آنزیمهایی که از خود خارج می سازند این مواد را به قسمتهای کوچکتر تجزیه می نمایند آنزیمهای توسط کلوئید های خاک (رس-مواد هومینی)جذب می شوند و بدین ترتیب وضع ثابت آنزیمی بوجود میآید تا کنون اغلب فعالیت آنزیمهای هیدرولاز،یعنی آنهایی که از طریق جذب آب عمل تجزیه را انجام می دهند ،مورد آزمایش قرار گرفته است جدول زیر تعدادی از مهمترین آنزیمهای هیدروولاز را نشان می دهد

آنزیم هیدرولیز ترکیبات:

ساکارازها قند نیشکر گلوگز +فرکتوز

گلیکوزیدازها گلیکوزید قند ساده+آگلیکون

آمبلازهای B,a نشاسته مالتوز

سلولازها سلولز سلوبیوز

پروتئازها پروتئین اسید های آمینه

فسفاتازها ترکیبات آلی فسفر ترکیبات معدنی فسفر

اوره ازها اوره اسید کربنیک و آمونیاک

چگونگی اثبات آنزیمهای هیدرولیت بسیار ساده است در نمونه خاکی که میکروارگانیسمهای آن آن توسط محلول غیر فعال شده اند . مقداری از مواد مورد تجزیه را قبلا ذکر شد وارد کرده و مدتی در حرارتی معین نگاه می دارند تا تغییر و تبدیل قابل اندازه گیریانجام بپذیرد و مواد تولید شده از تاثیر آنزیم به صورت کمی . کیفی قابل بررسی . از طریق تاثیر آنزیم حاصله همیشه نمی توان به رابطه سایر مسائل فعالیت بیولوژیکی خاک از قبیل تعداد میکرو ارگانسیم ها ، تولید Co2 نیتروفیکاسیون را با آمونیکافسیون پی برد. تولید co2 میکروارگانسیمها را توسط فعالیت آنزیم دهیدروژناز بهتر می توان مطابقت داد. دهیدروژناژ و دهیدرازها آنزیمهائی هستند که در تعداد زیادی از واکنش های متابولسیمی ، مخصوصا در تنفس سلول ، نقش مهمی را ایفا می کنند . این آنزیم ها ئیدروژن را از تولیدات متابولیسمی قندها گرفته آن را به مولکولهای دیگر حمل می کنند . به عنوان مثال می توان دهیدروژناز مربوط به اسید سوسکسینک را نام برد. واکنش آنزیمی که توسط آن انجام می گیرد به طریقه زیر است .

شکل***********

آنزیم دهیدروناژ اسید سوکسینیک دو اتم ئیدروژن را از اسید سوکسینیک گرفته و به که آنزیم دیگری است می دهد و در نتیجه از این اکسیداسیون اسید فوماریک به وجود می آید . جهت تعیین فعالیت انزیم دهیدروناژ به غیر فعال کردن میکروارگانیسم ها احتیاجی نیست . بلکه به نمونه ئی از خاک مقداری محلول وارد می نمایند . محلول اضافه شده بیرنگ به عنوان گیرنده ئیدروژن عمل کرده و با اکتساب ئیدروژنی که دهیدروناژ حامل آن است به فورمازان غیر محلول و قرمز تیره احیاء می شود. فورمازان را توسط یک حالال آلی جدا می کنند و مقدارش را از روی شدت رنگ آن به طریقه کلریمتری محاسبه می نمایند.)

اندازه گیری تنفس در خاک:

مقدار زیادی از واکنش های حیاتی با مصرف اکسیژن و یا آزاد نمودن CO2 همراه است جذب اکسیژن و دفع CO2 توسط خاک را تبادل گازی و یا تنفس خاک می نامند چنانچه مقداری مواد آلی به خاک افزوده شود،میکروارگانیسمهای خاک تکثیر یافته و ماهیت آن مواد آلی را تغییر میدهند بدین منظور ارگانیسمها احتیاج به اکسیژن دارند و گاز کربنیک (CO2)معمولاًبه عنوان آخرین مواد تولید شده از تنفس در خاک بوجود می آید میزان تبادلات گازی بستگی به مقدار و نوع مواد آلی افزوده شده در خاک ، تعداد میکروار گا نیسمها و خواص فیزیکوشیمیایی خاک دارد برای تعیین مقدار تنفس خاک به طریقة ایزرمایر (Isermeyer)به دستگاههای مجهز نیازی نیست (50)

*******************شکل

شکل 50- اندازه گیری درجه تنفس خاک . –Bنمونه خاک، -Lمحلول هیدراکسیدباریم

تهویه خاک:

تهویه خاک رابطه مستقیمی با مقدار آب در خاک دارد و هوای موجود در خاکهای اشباع شده از آب کلاً از آن خارج می گردد شکافها و منافذ ریز و درشت در یک خاک خشک از هوا پر می شود بنابراین در خاکهایی که نفوذ ناپذیر خوبی دارند ،شرایط هوازی حاکم خواهد بود و بر عکس آن خاکهای سنگین و نفوذ ناپذیر (پلوزول و پزویدوگلای)غیر هوازی هستند

بسیاری از باکتریهای تولید کنندة اسپور،ازتوباکتر،نیتریفیکانت هاو بسیاری از قارچها و اغلب جلبکها از ارکانیسمهای هوازی (aerophile)هستند آنها فقط در قشر فوقانی خاک که تهویه مناسب دارد ،یافت می شوند آزمایشهای زیادی نشان دادهاند که فرایند نیتریفیکاسیون در خاک در مقابل اکسیژن کافی شدت می یابد کلوستریدیومها،دسولفوریکانت ها،دنیتریفیکانب هاو متانوباکتریها،نمونه های بارز غیر هوازیدر خاک هستند که در قسمتهای عمیق تر و یا آب گرفته در خاک زندگی می کنند تداوم کمبود اکسیژن نیز می تواند غیر مستقیم زندگی زندگی میکروفلور معمولی را به خطر بیا ندازد حت شرایط غیر هوازی در اثر تجزیه و تغییر و تبدیل مواد ، اعم از تغییرات بیولوژیکی ویا شیمیایی خالص،می تواند ترکیبات آلی و یا معدنی بازدارنده ایجاد شود به عنوان مثال می توان تولید دانه های منگنز و آهن را که در تناوب شرایط اکسیداسیون و احیاء در پزویدوگلاوی بوجود می آیند نام برد نتیجه فعالیت میکروارگا نیسمهای غیر هوازی در خاک ایجاد مقدار زیادی گاز متان، ئیدروژن، و N2O است بین ارگا نیسمهای هوازی اجباری و غیر هوازی ،میکروارگا نیسمهای غیر هوازی اختیاری قرار دارند و جالب توجه این که میکروارگا نیسمهای هوازی و همچنین غیر هوازی اختیاری اغلب دارای مواد رنگی هستند (پزویدوموناس، آکروموباکتر) و ثابت شده است که این مواد رنگی قادرند اکسیژن جذب کنند و آنرا به فرم ذخیره حفظ نمایند در صورت بروز شرایط غیر هوازی این اکسیژن ذخیره ای آزاد شده و در اختیار ارگا نیسم قرار می گیرد تصور می شود که دلیل مقاومت و میکروار گا نیسمهای غیر هوازی اختیاری در کمبود موقتی اکسیژن به همین فرآیند مربوط باشد بیشتر میکرو ارگانیسم هایی که در قسمت های زیرین خاک زندگی می کنند ، مانند آنچه در گذشته تصور می شد ، از میکرو ارگانیسم های غیر هوازی نیستند بلکه غیر هوازی غیر اختیاری می باشند . بیشترین میکروارگانیسم های غیر هوازی اغلب زیر منطقة ریشه های اصلی ، یعنی در عمق 10 الی 30 سانتی متری زندگی می کنند . با وجود اکسیژن کافی در این محدوده میکروارگانیسم های غیر هوازی شرایط مناسب برای زیست خود را پیدا می کند میکرو ارگانیسم های غیر هوازی اغلب در جوار میکرو ارگانیسم های هوازی که اکسیژن را مصرف می کنند تجمع نموده واز خلأ اکسیژنی در مجاورت آنها استفاده می کند ترکیب هوای موجود در خاک با ترکیب هوای اتمسفری شدیداً مغایرت دارد . مقداری Co2 در هوایی که مستقیماً بر روی پوشش گیاهی در سطح خاک قرار دارد کمی زیادتر است .تغییرات متناوب غلظت Co2 در هوای نزدیک به خاک به گیاهان آلی مربوط نبوده بلکه در وحلة اول به فعالیت میکرو ارگانیسمهای هترو تروف مربوط می شود . غلظت Co2 در هوای موجود در خاک تقریباً 10 تا 100 برابر بیشتر از هوای اتمسفری است . که مقدار ثابت آن 3درصد حجمی می باشد مقدار Co2 در خاکهایی که تهویة خوب دارند در حالت آیش 1% ،با پوشش گیاهی 3%الی5/0درصد ودرمراتع 5/1 الی 3 درصد است. مقدار در لایه های عمیق خاک به حجم منافذ خاک بستگی دارد ( جدول 12)

جدول 12-مقدار Co2در هوای موجود در خاک

نوع خاک CO2%0

عمق 70 سانتیمتر عمق 15سانتیمتر

خاک مول سست تحت آیش 19/1 62/0

خاک خیلی متراکم تحت کشت سوزنی برگان 39/9 13/1

همزمان با افزایش غلظت عمق ،کاهش O2نیز ایجاد می شود دلیل تفاوت بین ترکیب هوای خاک و هوای اتمسفری ،فرایندهای تنفسی در میکرو.ار گانیسمها و ریشة گیاهان است که باعث تجمع در خاک می گردد این فرایندهای بویژه با افزایش ترکیبات آسان تجزیه شونده در خاک،به علت فعالیت میکروارگانیسمهای سیموژن و مصرف شدید اکسیژن تقویت کننده و در حالت خیس بودن خاک و عدم دیفوزیونگاز ،مقدار اسید کربنیک افزایش می یابد هر قدر مقدار مواد آلی خاک زیاد تر باشد تولید شده نیز زیاد تر خواهد بود مثلاً ، CO2 تولید شده در یک خاک جنگلی 25-10کیلوگرم در ساعت و هکتار است که به مراتب زیادتر از مقدار آن در مزارع (5-2 کیلوگرم) می باشد میاتگین Co2 تولید شده در یک مزرعه 8000 کیلوگرم در هکتار است

علاوه بر کمبود مواد غذایی در قسمتهای عمیق خاک ، کمبود اکسیژن نیز عامل مؤثری در کاهش تعداد میکروارگانیسمها در این بخش از خاک است تصور می شد که Co2 تولید شده در متابولیسم میکروارگانیسم ها برای سایر موجودات به استثنای باکتریهای فتوستنتزی و باکتریهای غیر هوازی تولید کننده متان بی ارزش باشد ولی آزمایشها با کربن ایزوتوپ نشان داده اند که باکتریهای هتروتروف نیز ار آسیمیلاسیون Co2 بهره می گیرند . عدم رشد بسیاری از باکتریهای هتروتروف در فقدان مطلق co2 مشخص کننده اهمیت فیژیولوژیکی این ماده است تولید co2 در خاک برای چرخه کربن در طبیعت اهمیت فوق العاده ای دارد که در فصول بعد در مورد ان بیشتر صحبت خواهد شد.

واکنش خاک:

مهمترین واکنشهای متابولیسمی با انتقال ئیدروژن از یک مولکول به مولکول دیگر هماه می باشد به همین دلیل غلظت یون ئیدروژن برای فرایندهای بیولوژیکی از اهمیت ویژهای برخوردار است عموماً غلظت زیاد بودن ئیدروژن (محیط اسیدی شدید)و همچنین غلظت کم بودن ئیدروژن (محیط قلیایی شدید) تاُثیر منفی در رشد و تکامل میکرواگا نیسمها دارد شکل55 نشان می دهد که PH اپتیم برای رشد اغلب میکروارگا نیسمها در محدودة خنثی قرار دارد

باکتریها

اکتینو میست ها

قارچها —-

*********شکل

شکل55- رابطة PHخاک با تعداد انواع میکروارگا نیسمها

در محیط های اسیدی مقدار قارچها ،مخمرها،.باکتریهای گوگردی افزایش می یابد ،در حالیکه در محیط های قلیایی باکتریهای نیتر یفیکانت و استرپتومیست ها بوفور یافت می شوند غلظت زیاد یون ئیدروژن بر روی میکروارگا نیسمهای خاک به دو فرم تاُثیر می گذارند فرم أول تاُثیر مستقیم است،یعنی درجه یونیزاسیون ترکیبات پروتئینی پلاسمابا PH در ارتباط مستقیم است ودر pH حاد کنفورماسیون پروتئین های آنزیمی از هم پاشیده و پروتئین تغییر ماهیت می دهد (Denaturation). تاُثیر دوم به طور غیر مستقیم انجام می شود ،یعنی حلا لیت مواد غذایی خاک مانند کلسیم،فسفر،منگنز،آهن،آلومینیوم،روی و سایر عناصر به P Hبستگی دارد.

برخلاف آنچه تصور می شود ،قارچها اسید دوست نیستند،بلکه مقاومت آنها در مقابل اسید زیادتر از اغلب باکتریهای خاک است (جدول 14)و به علت عدم مقاومت باکتریها در این محدودة P H و حذف رقابت،قارچها می توانند شدیداًتکثیر نمایند بهترین شاهد برای این ادعا خاکهای مردابی است که مدتهای زیادی با P H اسیدی باقی می مانند و طی این زمان باکتریهای اسید دوست نیز در آن ساکن می شوند و به رقابت با قارچها می پردازند که نهایتاً منجر به تعدیل مقدار قارچها و باکتریها خواهد شد

نقش اساسی P Hخاک در تغییرات کمی میکروفلور و میکروفون خاک کاملاً مشخص است بهترین مثال در این مورد ازتوباکترهای می باشند که در P H کمتر از 5/5 مطلقاً وجود ندارد ازتوباکترها فقط ذر خاکهای آهکی زندگی می کنند و دلیل آن مقدار آهک آن خاکها نیست،بلکه واکنش خنثی این خاکها است که در اثر وجود آهک برقرار می شود باکتریهای نیتر یفیکانت نیز با کاهش PHخاک تقلـیل می یابند و در PH کمتر از 5/4 اکسـیداسیون آمونیاک انـجام نمی شود

استرکتور خاک و فضای حیاتی:

در مبحث خواص فیزیکی خاک گفته شد که منافذ آزاد خاک 60-30 در صد حجم آن را به خود احتصاص می دهند از آنجایی که بحشی از این منافذ مملو از آب هستند ،لذا قابل استفاده برای موجودات به مقدار آب موجود در خاک بستگی دارد فرم و گسترش منافذ خاک .

جدول شماره14- PH مناسب برای رشد بعضی از میکروارگانیسمها

میکرو ارگانیسم مینیمم ماکزیمم پاتیمم

استرپتوکوکوس ویریدانس 5/4 8 8/7-8/5

کوک ها استرپتوکوکوس لیکوناسینت 5/5 8 7-2/6

میکروکوکوس کاندیدا 5 2/8 7

آئرو باکتر آئروگینس 4/4 9 6

باکتریوم آلکالیگینس 6/4 9/7 5/8

پزویدموناس پیوسیانه 4/4 8/8 7-6/6

باسیل ها باسیلوس سویتیلیس 5/5 5/8 7/5-6/5

کلوستریدیوم اسپوروگینس 5 9 5/7-5/6

نیترو باکتر 7/5 2/10 2/9-4/8

نیتروزموناس 6/7 4/9 8/8-5/8

ازتوباکتر کروکوم 8/5 — 6/7-4/7

ریزوبیوم لگومینوزاروم 5-2/3 11-10 –

میکرو باکتریوم فلی 5 4/8 –

---

راهبری نوشته‌ه